[Funland] Dịch sách: Viễn chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ 1858-1859.

[doctor76]

Cụ công phu quá. Dịch tiếng Pháp thời đó khó lắm cụ nhỉ; lại là văn tả cảnh nữa càng khó. Chắc cụ siêu tiếng Pháp

Em cũng chỉ biết rất kém thôi ạ, đúng ra đây là bản dịch của em nhiều năm rồi, nhưng bị mất nên dịch lại, có những chỗ tác giả viết lắt léo, lại nữa là tiếng Việt không có từ hay cấu trúc tương đương, tác giả lại rất thích dùng thể bị động, nếu dịch như vậy sẽ rất ngang, nên em chuyển sang thể chủ động trong tiếng Việt cho gần cụ ạ.

 

[doctor76]

Ngày 29 tháng Tư.

Đại đội thủy quân lục chiến của tôi được chỉ định chiếm lại thành Điện Hải để tái thiết nó. Thành Điện Hải sẽ được sử dụng như một cứ điểm hỗ-trợ cho các hoạt động tiếp theo của liên quân. Pháo hạm hơi nước Duchayla và vận hạm hỗn hợp Marne đến Đà Nẵng với 1 đại đội pháo binh hải quân, 1 phân đội công binh và 1 tiểu đoàn gồm 5 đại đội của trung đoàn 3 thủy quân lục chiến Pháp, những đơn vị vừa tham gia chiến đấu ở Kỳ Hòa trở lại. Tiểu đoàn này lên tàu tại cảng Rochefort [Pháp] vào ngày 03/12/1858. Sự xuất hiện đội quân tiếp viện này, mà chúng tôi rất nóng ruột chờ đợi, sẽ cho phép Phó Đô đốc có một cuộc tấn công mạnh mẽ.

 

[doctor76]

Ngày 30 tháng Tư.

Vào buổi khuya, quân An Nam cố-gắng leo lên thành Điện Hải mà chúng tôi vừa chiếm đóng vào ngày hôm qua, 1 loạt súng khiến quân An Nam phải rút lui. Chúng tôi bèn tìm kiếm trên bờ dốc tường thành những chiếc thang tre mà họ bỏ lại để dùng vào việc dựng lên một chòi canh.

Người An Nam đang cố gắng hết sức để phá hoại công việc sắp đặt của chúng tôi tại thành Điện Hải. Từ đồn Hải Châu Thượng, quân An Nam bắn vào chúng tôi một trận mưa đạn từ những giàn súng phóng. Thành Điện Hải chưa được trang bị pháo lớn nên không bắn thể trả đũa. Sau đó, chúng tôi dựng những lỗ châu mai làm bằng những chiếc bao đất cát dọc theo tường ngăn đối diện với đồn Hải Châu Thượng, và yêu cầu những tay súng bắn tỉa tốt nhất của đại đội bắn vào những pháo thủ của đồn Hải Châu Thượng mỗi khi họ nâng tấm phên mắt cáo đậy các lỗ châu mai lên để bắn [Những lỗ châu mai của các pháo đài An Nam được che bằng những tấm phên mắt cáo và chỉ được nâng lên vào thời điểm bắn]. Với một chiếc ống nhòm, chúng tôi dễ dàng hướng dẫn cho người bắn.

Những phát súng từ lô cốt của chúng tôi, không nghi ngờ gì nữa, đã có hiệu quả với họ: vào 9 giờ sáng, quân An Nam ngừng bắn. Quân đội lập tức trang bị ở thành Điện Hải những khẩu đại bác cỡ nòng đạn 30 livres, bắt đầu từ pháo đài góc bên trái thành, do phía pháo binh hải quân đảm nhận.

 

[doctor76]

Ngày 1 tháng Năm.

Trong màn đêm tĩnh lặng, các lỗ châu mai của đồn Hải Châu Thượng đã được phục hồi. Quân An Nam làm việc, họ hoàn thành ụ pháo chỗ rào chắn trên sông và bắt đầu, cách thành Điện Hải 900 mét, xây dựng một ụ pháo có 4 lỗ châu mai [ batterie de quatre embrasures: Ụ pháo này nằm trên đoạn chiến lũy nối ụ pháo chỗ rào chắn trên sông với đồn Hải Châu Thượng, đối diện thành Điện Hải], hướng cả về thành Điện Hải, thành An Hải cũng như các thuyền vũ trang chiến đấu trên sông.

Ngày 5 tháng Năm.

Trong bốn ngày, người An Nam đã làm việc không ngừng; họ đã tuyển dụng tất cả những người đàn ông khỏe mạnh hay ít nhiều có thể làm việc được ở khu vực này. Trong đêm, chúng tôi nghe tiếng nói chuyện, đóng cọc, đào hào...; ụ pháo chỗ rào chắn trên sông được kết nối với đồn Hải Châu Thượng bởi một chiến lũy; ụ pháo có 4 lỗ châu mai cách thành Điện Hải 900 mét đã hoàn thành.

Bên phòng tuyến của chúng tôi, hai pháo đài lồi ở thành Điện Hải được vũ trang; hỏa lực lắp đặt gồm các khẩu đội súng cối của Tây Ban Nha. Phía trước thành Điện Hải, chúng tôi bắt đầu xây dựng một ụ sơn pháo để nã vào ụ pháo chỗ rào chắn trên sông, các chiến lũy và đồn Hải Châu Thượng. Thành Điện Hải hiện do 4 đại đội thủy quân lục chiến chiếm giữ.

 

[doctor76]

Ngày 6 tháng Năm.

Lúc 9 giờ sáng, trong khi chúng tôi đang làm việc tại chỗ đất trống nơi xây dựng ụ sơn pháo, một loạt đạn vang lên; quân An Nam bắn ra từ ụ pháo chỗ rào chắn trên sông và chiến lũy. Một lúc sau, tất cả các công sự của đối phương ở xung quanh bắt đầu khai hỏa. Đường bắn của họ khá chính xác; chúng tôi phải bỏ dở công việc. Thành An Hải, thành Điện Hải và đội thuyền vũ trang chiến đấu bắn trả không chậm trễ. Các khẩu đội súng cối của Tây Ban Nha nã đạn dồn dập vào đồn Hải Châu Thượng.

Đến 10 giờ sáng, các công sự của đối phương ngừng bắn, ngoại trừ ụ pháo có 4 lỗ châu mai mà việc bắn súng có lẽ là do một sĩ quan người nước ngoài chỉ dẫn [ quân Pháp nghi ngờ có người nước ngoài trong hàng ngũ quân Nguyễn?]; bởi vì, chúng có tốc độ và sự chính-xác cao hơn rất nhiều so với tất cả những gì chúng ta đã thấy cho đến nay. Nhiều quả đại bác bắn trúng những chiếc bao đất cát đắp ở các ụ súng, và lần đầu tiên kể từ khi bắt đầu cuộc chiến, chúng tôi lãnh đủ những quả đạn rơi đầy công sự. Một trong số những quả đạn, cỡ 27cm, rơi vào gian bếp của thành Điện Hải và phá nát 2 thùng đồ hộp thức ăn. Mặc dù bị tổn hại nặng nề bởi những quả đạn của các pháo thủ hải quân ở thành Điện Hải, ụ pháo này không ngừng bắn cho đến khi bị 1 phát đại bác chính xác làm nổ tung một thùng thuốc súng.

 

[Yến sào Mợ Thảo]

Cảm ơn cụ chủ
Em vào đọc để thêm kiến thức

 

[doctor76]

Ngày 7 tháng Năm.

Ụ sơn pháo trước thành Điện Hải đã được hoàn thành vào buổi tối. Thỉnh thoảng, ụ pháo chỗ rào chắn trên sông của quân An Nam bắn một số đạn nòng lớn về phía chúng tôi ở thành Điện Hải, một số lính bị thương. Ban đêm, quân An Nam sửa chữa ụ pháo có 4 lỗ châu mai; đoạn chiến lũy kết nối giữa ụ pháo chỗ rào chắn trên sông với đồn Hải Châu Thượng đã được củng cố.

Phó Đô đốc đích thân chỉ huy công việc trên một chiếc thuyền nhỏ ở trên sông để chuẩn bị cho cuộc tấn-công tổng-lực vào ngày hôm sau. Để tránh hỏa-lực đối phương bắn chéo từ cả hai bên bờ sông Hàn, vào lúc tinh mơ, các toán quân ở thành An Hải đã giương lưỡi lê, áp sát một số công trình nằm bên bờ bên phải, cách xa làng Đà Nẵng một đoạn. Bên bờ trái, tất cả các toán quân đều đóng trại sau thành Điện Hải; họ được phân phát thức ăn đủ cho 2 ngày.

 

[doctor76]

V. TRẬN CHIẾN NGÀY 8 THÁNG NĂM-HIỆP ĐỊNH ĐÌNH CHIẾN.​

Trận chiến ngày 8 tháng Năm-Đánh chiếm các trại cố thủ-Tấn công pháo đài chỗ các đụn cát nhỏ- Gián điệp-Xây dụng các công trình quân sự- Hiệp sĩ Sébastopol đầu tiên được phong- Đàm phán hòa bình-Hình ảnh phản chiếu-Bệnh tả và sốt phát ban-Chiến tranh Ý- “Đã tìm ra nó!”- Cuộc phục kích ở Bành Hồ- Ý kiến của các quan An Nam về các nhà truyền giáo-Thỏa thuận đình chiến hết hạn-Chuẩn bị cho 1 trận Solférino nhỏ [trận Solferino là một trận đánh quan trọng trong cuộc Chiến tranh giành độc lập Ý lần thứ hai, diễn ra vào ngày 8 tháng 6 năm 1859 và kết thúc với chiến thắng của liên quân Pháp - Sardegna trước quân đội Áo].

Trận đánh ngày 08/5/1859, 3 cánh quân tấn công được thành lập:

1. Cánh phải, dưới quyền chỉ huy của Đại úy hải quân Reynaud, gồm có 3 đại đội thủy quân lục chiến và một tiểu đoàn hải quân [Trung úy hải quân Tricault làm trợ lý tác chiến và Đại úy hải quân Barry phụ trách việc đổ bộ]

Các bộ phận của cánh phải bao gồm:

Thủy quân lục chiến do Martin des Pallières chỉ huy, có Bác sĩ phẫu thuật M. Décugis, đại đội 5 với 64 lính, đại đội 7 với 67 lính, đại đội 36 với 75 lính, tất cả 206 lính.

Các đại đội đổ bộ do Trung tá hải quân Liscoat phụ trách, có Bác sĩ phẫu thuật M. Vidal, lính ở tàu Némésis có 100 người, tàu Phlégéton có 50 người, tàu Laplace có 50 người, tàu Duchayla có 50 người, tất cả 250 lính.

Lực lượng Tây Ban Nha do Thiếu tá Canovas phụ trách, có một bác sĩ phẫu thuật, 10 chiếc băng ca, đại đội của Đại úy Fajardo với 120 lính, đại đội của Đại úy Lorho với 112 lính, tất cả 232 lính.

Các đơn vị khác có phân đội công binh của Đại úy Gallimard với 25 lính, lính đóng đinh họng súng từ tàu Némésis với 20 người, pháo binh hải quân với 20 lính, tất cả 65 lính.

Một phân đội của đại đội 13 sẽ ở lại bãi biển với một phần các đại đội đổ bộ đại bác xuống để bảo vệ các hoạt động của cánh quân.

Tổng cộng cánh phải gồm 753 lính.

2.Cánh trung tâm, làm nhiệm vụ dự phòng, dưới quyền chỉ huy của Đại tá Tây Ban Nha Luiz de Lanzarotte, gồm nhiều đơn vị thủy quân lục chiến, các đơn vị lính Tây Ban Nha và một đội tiền quân. Đội tiền quân do Thiếu tá công binh Dupré-Déroulède phụ trách, bao gồm một đại đội công binh, một đại đội bộ binh, và hai khẩu đội sơn pháo đi theo dưới sự chỉ huy của Trung úy Carré. Cánh quân dự phòng này được chia thành 2 nhánh, được chỉ huy bởi Trung tá Reybaud, Tiểu đoàn trưởng Gonzalès và Tiểu đoàn trưởng Delavau.Nhánh một do Trung tá Reybaud chỉ huy, có Tiểu đoàn trưởng Gonzalès, đại đội 3 Tây Ban Nha, đại đội 21; một nửa đại đội Domange.Nhánh hai do Tiểu đoàn trưởng Delavau chỉ huy, gồm đại đội 24, đại đội lính phóng lựu Chevarri của Tây Ban Nha.

Chỉ huy ở thành Điện Hải để thực hiện các hoạt động phối hợp là Trung tá hải quân Freycinet; lính đồn trú gồm 153 người. Các toán quân ở thành An Hải đặt dưới sự chỉ huy của Đại úy hải quân Collas, gồm 124 người.

3. Cánh trái, do Thiếu tá Faucon phụ trách, gồm nhiều đơn vị lính Tây Ban Nha và một tiểu đoàn thủy quân lục chiến.

Các bộ phận cánh trái bao gồm: Đại úy bộ binh Vallière chỉ huy, có Bác sĩ phẫu thuật trưởng De la Grandière, Bác sĩ phẫu thuật hạng ba Leguen, đại đội 26 với 70 lính, đại đội 16 với 70 lính, đại đội 19 với 60 lính, tất cả 200 lính.

Các đơn vị lính Tây Ban Nha do Đại úy Morhoat chỉ huy, có một bác sĩ phẫu thuật, đại đội Manuel Arce với 80 lính, đại đội xạ thủ của Đại úy Morhoat với 125 lính, tất cả 205 lính. Lính đóng đinh họng súng điều từ hạm đội với 20 người.

Tổng cộng có 425 lính.

Các chiến hạm hơi nước Phlégéton, Laplace và 3 pháo hạm thả neo ở phía trước các pháo đài bên trái của phòng tuyến quân An Nam.

 

[doctor76]

Việc chỉ huy hạm đội được giao phó cho Đại tá hải quân, Tham mưu trưởng Reynaud; ông ta sẵn sàng khai hỏa với các tàu chiến do mình chỉ huy [gồm pháo hạm hơi nước Fusée của Thuyền trưởng Gabrielli de Carpégna, pháo hạm hơi nước Alarme của Thuyền trưởng Sauze, pháo hạm hơi nước Mitraille của Thuyền trưởng Sergent, hải phòng hạm hơi nước Phlégéton của Thuyền trưởng Bailly, chiến hạm hơi nước Laplace của Thuyền trưởng Monjaret-Kerjégu, pháo hạm hơi nước Avalanche của Thuyền trưởng d’Osery], và sẽ báo hiệu bằng cách treo cờ màu vàng.

Đến 6 giờ 15, lá cờ màu vàng được treo lên cột cờ tại thành Điện Hải. 2 chiếm hạm hộ tống hơi nước, 3 pháo hạm, các thành An Hải, Điện Hải, ụ sơn pháo trước thành Điện Hải cùng các thuyền vũ trang chiến đấu bắt đầu khai hỏa.

Đã lâu rồi quân An Nam chưa nghe thấy một bản giao hưởng rợn người. Họ trả đũa nhẹ nhàng, có lẽ để dành đạn chờ thời điểm bộ binh của chúng tôi tiến công.

 

[doctor76]

Đúng 6 giờ 45, Phó Đô đốc cho dừng cuộc dội pháo và ra lệnh cho đội tiền quân, bao gồm đại đội 35 thủy quân lục chiến của tôi, cùng các toán công binh, tấn công phá bỏ ụ pháo chỗ rào chắn trên sông: chúng tôi đã phải vất vả đúng hơn, chúng tôi đang ở giữa biển lửa. Chúng tôi chạy nhanh khỏi thành Điện Hải để xông lên; ngay lập tức đối phương bắt đầu nổ súng dữ dội, đại bác và đạn nòng lớn trút xuống, 2 người lính trong đại đội ngã xuống bên cạnh tôi. Một vị quan An Nam, quân phục toàn màu đen, nhảy lên trên ụ súng, dùng động tác và khẩu lệnh thúc giục quân lính của mình. Đến dưới chân ụ pháo, chúng tôi bị hứng nhiều chậu lửa, những luồng lửa, dầu đun sôi... vào người.

 

[doctor76]

Chúng tôi bám vào những rào cản, tấm phên tre để leo lên bờ thành. Đại úy của tôi, [Đại úy Duplaix, Đại đội trưởng đại đội 35 thuộc tiểu đoàn viễn chinh, trung đoàn 2 thủy quân lục chiến Pháp] bực bội bởi thân hình vạm vỡ của mình, chỉ có thể gào lên với chúng tôi:

- Tiến lên! Tiến lên!

Cuối cùng, người lính dũng cảm Maître, người đã được đề cập vào ngày 22/4, tiếp ngay theo sau là trung sĩ Rozé, leo đến đích trước tiên trên ụ súng và cắm cây cờ hiệu trong tiếng hoan hô của binh lính phòng thủ ở thành Điện Hải; ụ pháo đã được đánh chiếm trong những tiếng thét vang:

- Hoàng đế vạn tuế!

Tiến vào trong ụ pháo, tôi thấy những tấm phên tre dùng để che đậy các lỗ châu mai nhuốm đầy máu; những xạ thủ bắn tỉa của chúng tôi ở thành Điện Hải chắc chắn đã không để mất thời cơ của họ

 

[doctor76]

Từ ụ pháo chỗ rào chắn trên sông, nơi các toán công binh đã phá một lỗ hổng ở bức tường, chúng tôi lần theo dưới chiến lũy dẫn đến đồn Hải Châu Thượng. Từ phòng tuyến thứ hai, quân An Nam dội xuống chúng tôi một cơn mưa đạn, làm hai người lính bị thương nặng. Đồn Hải Châu Thượng đã bị liên quân leo lên; người lính tiên phong Sautereau khi cắm cờ trên ụ súng đã bị trúng một phát đạn vào đùi.

Trong khi đại đội 35 thủy quân lục chiến loại bỏ đồn Hải Châu Thượng, cánh quân của Trung tá Reybaud vượt qua lỗ hổng tại ụ pháo chỗ rào chắn trên sông để tấn công các ụ pháo trước kho lương thực [đồn Hải Châu Hạ]. Đối phương kháng-cự rất quyết-liệt. Một viên trung sĩ lên cắm cờ trên ụ pháo đầu tiên đã bị giết; một người khác lên thay và cùng chịu chung số phận.

Cuối cùng, binh nhì Lemaire của trung đoàn 4 thủy quân lục chiến, trèo lên bờ thành và trụ lại; anh ta xốc khẩu súng trường bắn thẳng về phía một vị quan An Nam. Lính An Nam rút lui; cả 3 ụ pháo nhanh chóng rơi vào vòng kiểm soát của chúng tôi.

 

[doctor76]

Việc chiếm giữ các ụ pháo trước kho lương thực cho phép những thuyền vũ trang chiến đấu tiến vào trong sông và đổ bộ lên bờ trái sông. Đại úy Vallière tấn công ụ pháo chỗ những khóm hoa Tường vi [batterie des Rosiers: có lẽ là đồn Du Xuyên] và chiếm đánh bằng lưỡi lê, trong khi lính Tây Ban Nha trèo lên ụ pháo chỗ Rừng trống [ batterie de la Clairière: đồn Phước Ninh]. Cánh quân này sau đó tiến đến pháo đài chỗ những Đụn cát nhỏ [ fort des Petites-Dunes: đồn Thạc Gián] theo phòng tuyến thứ hai của trại phòng thủ lũy Phước Ninh; các đồn Hải Châu Trung và các ụ pháo chỗ Cây dừa và ở Chùa [ les batteries du Cocotier et de la Pagode: ụ pháo ở chùa Hải Châu], việc đánh chiếm ngược lại, bị bỏ qua.

Đồn Thạc Gián, còn gọi là pháo đài Vọng canh, được kết nối với doanh trại quân An Nam, được bao bọc bởi một chiến lũy đào cắt qua một rừng tre, mé ngoài của nó được bảo vệ bởi một đồn nhỏ; đó là mấu chốt của vị trí.

Lính An Nam bị đánh bật khỏi trại quân, đến trú ẩn trong cánh rừng của pháo đài Vọng canh, liên tục bắn quấy rối. Đồn Thạc Gián, nơi hiện diện vị quan Tổng chỉ huy, bắn trả liên hồi.

Thật không may, lính Tây Ban Nha đã hết đạn dược. Chỉ huy Vallière buộc phải di chuyển về mé phải vòng quanh khu rừng, để đợi cánh quân bên phải đến.

Vào thời điểm cánh quân trung tâm tấn công trại lính phòng vệ, cánh quân bên phải đổ bộ lên bãi biển, tiến lên trước phòng tuyến của lính An Nam. Ụ pháo có 4 lỗ châu mai bắn vào thành Điện Hải và gửi đến, như ngày 6/5, hai quả đạn cối bắn chính xác làm lửa phát nổ trong thành. Trạm tuần binh cũ bắn về phía cánh quân bên trái trong khi họ di chuyển bên hông của nó. Tiếng súng của các pháo đài và các đồn bảo vệ con đường đi Huế nhanh chóng bị dập tắt bởi mưa đạn từ các pháo hạm bắn dồn dập.

 

[doctor76]

Đại úy thuyền trưởng Reynaud sau đó chuyển cánh quân của ông sang bên phải để đánh chiếm các pháo đài và ụ pháo khác gần hơn; quân An Nam bất ngờ bị đánh tập hậu bèn rút chạy, những chiếc võng của các vị quan biến mất ở đường chân trời.

Cánh quân này sau đó di chuyển nhanh về phía đồn Thạc Gián mà họ bỏ qua, trong khi Đại úy Vallière tấn công mặt trước.

Tiếng súng đoàng đoàng vang lên, quân An Nam vẫn chưa từ bỏ việc kháng cự, hỏa lực mãnh liệt của đối phương khiến chúng tôi hiểu rằng họ đang chơi lá bài cuối cùng của mình.

Nhiệt độ bắt đầu tăng lên quá mức, nhiều binh lính và Đại úy Genta bị say nắng. Tiếng kèn thúc quân vang lên:

Lính thủy quân lục chiến, lính Tagal người Philippines, lính hải quân xông lên tấn công, băng qua nhiều bãi hố sâu, cách nhau bởi những hàng rào và 2 cái hào lớn cắm đầy chông; kết quả, bằng những nỗ lực cuối cùng, họ leo lên chiến lũy trên những đường gờ chiến hào. Lính An Nam phòng thủ trên vị trí biết là đã bị bao vây bèn bỏ chạy theo nhiều hướng, thét lên những tiếng kêu lớn; không lâu sau đó lá cờ Pháp phất phới trên nóc của Vọng canh [đồn Thạc Gián]. Toàn bộ phòng tuyến kẻ thù, dài chừng 5 cây số, đã lọt vào tay chúng tôi.

Trong trận đánh quan trọng này, các cánh quân Pháp và Tây Ban Nha đã chiến đấu dũng cảm và quyết tâm.

 

[doctor76]

Liên quân tổn thất: phía Pháp, 6 người thiệt mạng và 20 người bị thương; phía Tây Ban Nha, 9 người đã chết, bao gồm một đại úy chỉ huy, bị giết chết trong rừng Vọng canh, và 40 người bị thương; ngoài ra, chắc chắn một số lính và 2 sĩ quan đã gặp ít nhiều nguy hiểm vì bị say nắng.

[Tài liệu của Pháo binh Pháp: Những người lính đã chiến đấu trong hơn 3 giờ dưới ánh mặt trời thiêu đốt, đã thể hiện một sự tận tụy thực sự, trong tình trạng một số lượng lớn binh lính đã bị suy nhược đáng kể vì say nắng. Phía An Nam, quân số có 1.000 người, bị thương vong chừng 700 người, trong đó có khoảng 100 người chết]. [Đại Nam Thực lục: “Thuyền của Tây dương (tàu máy hơi nước 9 chiếc, thuyền sam bản hơn 20 chiếc) tiến đến bờ biển trước đồn Phúc Ninh, Thạc Giản, chia quân 3 - 5 toán, quanh bắn các đồn, đạn xuống như mưa. Rồi tiến đánh phá đồn Du Xuyên, Hiệp quản là Phan Hữu Điển cố sức đánh bị chết trận. Các đồn Hải Châu thượng, Hải Châu hạ, Phúc Ninh lũy bền, Thạc Giản liền bị đánh vỡ, quan quân thua chạy tan cả. Bọn Nguyễn Tri Phương lui về Nại Hiên, Liên Trì cố giữ. Quan quân bị thương và chết nhiều, bọn lính Tây dương cũng chết và bị thương nhiều. Việc ấy đến tai vua. Bọn Tri Phương, Thế Hiển đều phải giáng chức]

 

[doctor76]

Không thể đánh giá một cách chắc chắn những tổn thất của đối phương. Người An Nam, ngay cả khi gặp nguy hiểm họ vẫn rất liều lĩnh quyên cả tính mạng để ngay lập tức tức di chuyển tử thi hoặc chôn cất ngay dưới cát. Nếu cánh quân bên phải bắt đầu sớm hơn nửa giờ, họ sẽ bắt giữ được một phần lớn những người đào tẩu: [nhưng] chúng ta chỉ có một trung đội kỵ binh!

Nói tóm lại, chỉ trong chưa đầy ba giờ, quân An Nam đã mất 15 đồn binh hoặc ụ pháo và 80 khẩu đại bác. Những đại bác bằng gang bị vô hiệu hóa, những đại bác bằng đồng được gửi đến các pháo đài ở bến cảng.

Sau khi phá dỡ và đốt cháy những túp lều và các ụ pháo, các toán quân tập trung trong chiến hào hay những doanh trại chiếm được khi người An Nam đã rút đi, nơi Phó Đô đốc đứng, khuôn mặt đỏ bừng, đang vừa đi vừa ăn cái dưới bóng râm của một cây cọ.

 

[doctor76]

Ngày 10 tháng Năm.

Đồn Thạc Gián trước đó đã được quân An Nam trang bị 15 khẩu đại bác; chúng tôi định đến lấy chúng vào sáng hôm qua, nhưng người An Nam đã đưa chúng đi mất. Một số gián điệp lởn vởn trong đêm xung quanh trại phòng thủ; một trong số họ, trốn trong một bụi cây, sau khi bị cha Legrand [ tuyên úy quân đội] thẩm vấn, đã bị bắn.

Chúng tôi đang lao động để gia cố cho trại phòng thủ; 2 ụ sơn pháo được thiết lập gần ngôi chùa [Hải Châu].

Tại ụ pháo chỗ rào chắn trên sông, nơi khống chế thành Điện Hải, công binh bắt đầu xây dựng một công sự ở các góc. Công sự này sẽ được trang bị hỏa lực mạnh bảo đảm cho hai thành An Hải và Điện Hải ngăn chặn quân An Nam tiếp cận khi các toán quân sơ tán doanh trại trong mùa mưa.

Trung tá Reybaud cho gọi tôi lên; ông tuyên bố rằng, theo sắc lệnh ngày 09/3/1859, tôi được thưởng huân chương cho trận đánh ở Cẩm Lệ và 6 người lính của tôi được thưởng huy chương. Như vậy, tiên lượng của cha tôi đã trở thành sự thật; chỉ là cha Moreau tốt bụng của tôi đã nhầm lẫn thập tự giá danh dự với thập tự giá bằng gỗ.

Niềm tin của tôi, đến bây giờ tôi vẫn thích điều đầu tiên nhất. Tôi đến cảm ơn Phó Đô đốc. Mặc dù rất buồn vì cái chết của người mẹ mà ông vừa mới nhận tin, ông đã dành cho tôi một sự chào đón niềm nở, nói với tôi rằng trong cuộc chiến ngày 8 tháng 5, ông đã thay đổi đề nghị về huân chương thập tự. Các đồng đội đã tổ chức cho tôi một buổi lễ; họ nâng cốc uống rượu bằng tre để tôn vinh hiệp sĩ mới.

Tàu chuyển phát nhanh từ Pháp mang đến cho tôi một số lượng lớn thư chúc mừng; Tôi đọc với niềm xúc động thư của cha tôi. Chao ôi! tại sao tôi không còn mẹ nữa? Một trong những đồng đội tốt nhất của tôi từ học viện quân sự Saint-Cyr viết cho tôi:

- Sevastopol và hiệp sĩ đầu tiên của nó muôn năm! [ tác giả đã tham gia trận đánh tại hải cảng này].

 

[doctor76]

Từ ngày 20 đến ngày 31 tháng Năm.

Trên Sông Hàn, chúng tôi tiếp tục xây dựng công sự ở các góc bên bờ trái và đào một giao thông hào để kết nối với thành Điện Hải. Các đồn Du Xuyên và Phước Ninh bị phá hủy; đội lao động thuê [người dân bản xứ] dọn dẹp hàng ngày để thu dọn tre và những tấm phên, với những thứ đó chúng tôi cất lên những túp lều tranh.

Quân An Nam hoạt động trên cả hai bờ sông Hàn; họ kết nối bằng một chiến lũy các đồn Mỹ Thị và đồn Nại Hiên và dựng một rào chắn mới trên sông phía trước những thuyền mành vũ trang chiến đấu. Ụ pháo nằm ở giữa con sông, trên một lưỡi cát, được mở rộng thêm. Trên bờ bên phải, ụ pháo của Vọng canh (đồn Mỹ Thị) được nối với con sông bằng một chiến lũy. Quân An Nam còn xây dựng một ụ pháo mới để có thể bắn vào các thuyền vũ trang chiến đấu của chúng tôi từ điểm cao Phước Ninh.

Tất cả những công trình này cho thấy kẻ thù đã không mất nghị lực; không nghi ngờ gì nữa, họ hy vọng rằng càng ở đây lâu càng mệt mỏi, chúng tôi sớm muộn gì cũng phải rút khỏi Đà Nẵng.

 

[doctor76]

Từ ngày 01 đến ngày 10 tháng Sáu.

Công sự ở các góc được [ liên quân] xây dựng theo kiểu của An Nam, đắp cát kè phên tre nứa; mặt phía nam có một cầu kéo. Vũ khí trang bị bao gồm một súng cối 80 livres, hai khẩu đại bác và hai súng cối 30 livres. Những lỗ châu mai rất rộng, để gia tăng góc bắn. Những lán trại được cất lên, cũng như ở thành Điện Hải, được làm lại toàn bộ bằng gạch và hàng rào bằng cọc gỗ. Con đường bao quanh được hoàn thành, và mặt đất xung quanh trại phòng thủ mới được san lấp nâng cao thêm và phát quang cây cối.

Quân An Nam tiếp tục công việc của mình; họ hoàn thành việc kết nối các công trình của phòng tuyến thứ hai, Mỹ Thị và Nại Hiên, và dựng một cây cầu từ bờ này sang bờ kia.

Phó Đô đốc cử một chiến hạm đi tuần tra trong vịnh Cù Lao Chàm để bắn chìm tất cả các thuyền mành chở đạn dược, đại bác và vật liệu phù hợp cho việc xây dựng các ụ pháo.

 

[doctor76]

Ngày 10 tháng Sáu năm 1859.

Thư tín cho chúng tôi biết rằng chiến tranh sắp xảy ra với nước Áo. Một số khen thưởng được trao cho vài cá nhân trong việc đánh chiếm Sài Gòn: Trung sĩ Henri des Pallières, người đã chết ở Chí Hòa, được phong cấp Thiếu úy.

Ngày 15 tháng Sáu năm 1859.

Quân An Nam đưa ra yêu cầu bước vào cuộc đàm phán. Họ được phép cất lên ở khoảng giữa hai phòng tuyến Pháp và An Nam 2 lều lớn để phục vụ cuộc tiếp xúc trong nay mai; chúng sẽ được treo cờ trắng lên trên.

Ngày 20 tháng Sáu.

Sáng nay, đúng 8 giờ, cuộc thương lượng đầu tiên cho hòa bình đã diễn ra. Ba vị quan An Nam, trong bộ áo lụa dài màu xanh, tự giới thiệu về mình. Vị quan võ đi giữa hai quan văn, trong khi quan văn lại dùng những chiếc võng cáng đẹp hơn. Về phía chúng tôi, đại diện có Trung úy hải quân Lafont, sĩ quan phụ tá của Phó Đô đốc; cha Legrand, một nhà truyền giáo, làm nhiệm vụ như một thông dịch viên; và ngài Méritins, Tùy viên đại sứ quán [Pháp] tại Macao.

Phía An Nam có một tốp lính gồm 20 người không mang vũ khí. Những người lính An Nam mặc y phục màu vàng với tay áo và các viên quan thì rất chú ý đến trang phục với tấm che ngực màu đỏ; trên ngực, ở phía trước và sau lưng, có ghi các chữ Hán. Một bữa ăn được phục vụ; những người lính An Nam mời chúng tôi trà, bánh nướng, trái cây và những chùm chôm chôm, rượu mạnh cất từ gạo. Sau một cuộc đối thoại ngắn, việc thương lượng tạm ngừng, cha Legrand tuyên bố rằng Phó Đô đốc sẽ chỉ đàm-phán với một vị đại quan có quyền hạn tối cao của triều đình Huế.