[Funland] Đàng Trong - Đàng Ngoài

[Krupta]

Bình Luận :

Quân Bắc suốt ngày phải nhắc quân Nam cách thủ thành. Từ chỉ cho cách nào tránh trái phá lẫn diều lửa.


Kết quả :

Quân Nguyễn giữ được lũy Trấn Ninh, Nguyễn Súy Hiệp Đức sau trận này đi tu.

"Nguyên Súy Hiệp Đức đứng dậy đi đến chúc rượu từng tướng. Nhân thấy lá cớ quân Bắc nhiều viên đạn xuyên thủng dầy như tổ ong, Nguyên Súy bất giác rơi lệ

 

[Krupta]

Quân Trịnh phía Bắc hồi đó không đúc được súng thần công kiểu mới của Châu Âu nên đã phải mua lại của bọn Hà Lan. Giá súng lúc ấy quá cao có khẩu lên tới 3000 lạng vàng (giá trị khoảng 2,8 tr đô la bây giờ) nên có đại thần khuyên chúa Trịnh không mua nữa. Nhưng sau nhận thấy người phương Tây rất muốn mua hương liệu đặc biệt là Hồ tiêu (lúc này tiêu ở Châu âu ngang giá với vàng 1 ký tiêu đổi 1 ký vàng). Chúa Trịnh cho mở rộng trồng hương liệu để đổi thần công. Đời chúa Trịnh Cương có lần mang 2 tấn hồ tiêu đổi lấy 1200 khẩu súng thần công .
Chính vì giao dịch quá lời với chúa Trịnh nên đầu năm 1643, 3 tàu chiến Hà Lan với 130 bộ binh và 160 thủy binh từ Đài Loan kéo sang giúp Chúa trịnh đánh Nguyễn. Nhưng lúc đó quân lương nhà Trịnh chưa chuẩn bị quân lương xong nên tàu cũng rút về. Cùng năm đó Trịnh Tạc và Trịnh Lệ khi chuẩn bị xong lương thảo đã kéo quân vào Nam. 3 tàu chiến của Hà Lan từ Batavia (In-đô) sang tiếp viện. Tới cửa biển Thuận An thì bị Nguyễn Phúc Tần đem 50 tàu chiến ra vây đánh 1 tàu bị tông vào đá ngầm chìm, 1 tàu chạy kịp còn tàu soái hạm bị vây không chạy được nên thuyền trưởng phải tự đốt cháy tàu mình.

 

[hehe13]

hóng các cụ, cụ viết vào 1 thớt cho em dễ đọc với ạ

 

[Krupta]

Tháng 3 năm 1637, trong trận trên sông Nhật Lệ quân chúa Nguyễn nhân lúc thủy triều lên đua tàu tiến sát trại quân Trịnh bắn thần công lên làm quân Trịnh hoảng loạn. Trại lúc này tới 4 vạn bộ binh để số lượng quân có rào trại che chắn phải rối loạn thì số lượng đại bác phải rất lớn. Chúa Trịnh Tráng nghe cấp báo vội đưa tàu chiến ra nghênh chiến. Thủy quân 2 bên bắn phá nhau quyết liệt nhưng không phân thắng bại. Lúc sau, bộ binh quân Trịnh ổn định kéo đại bác xoay ra hướng sông bắn yểm trợ là tàu chiến quân Nguyễn thua to phải bỏ chạy.

 

[Krupta]

Theo giáo sĩ Alexander de Rhodes tàu chiến của đàng Trong khi tập trận thành thục tới mức "không lệch nhau đến 1 đốt ngón tay" các thuyền 25 tới 40 tay chèo mỗi tay chèo có 1 tới 2 người chèo. Dù tàu chiến của chúa Đàng trong hay đàng Ngoài thì phần đầu mũi tàu vẫn là quan trọng nhất. Dầu mũi tàu được trạm trổ thường có 1 phòng hay ngai trạm trổ dùng để chứa vật dụng. Đuôi tàu được làm gỗ tốt chế tác cầu kỳ và chắc chắn. Mỗi thuyền được trang bị 1 thần công lớn ở mũi tàu hoặc 2 đại bác cỡ trung. Đuôi thuyền có gắn 1 hoặc 2 đại bác cỡ trung.

 

[Krupta]

Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài từ 1627 tới năm 1646 - Alexandre de Rhodes

Chương 4: Về Chúa Hay Phó Vương Cai Trị Xứ đàng Ngoài Và Về Quyền Hành Của Ngài

....Ông đã đạt được kết quả nhờ vào việc mộ sáu mươi ngàn binh lính trong ba tỉnh vốn ở trung thành và thần phục nhà vua, số binh lính này được bảo quản trong triều và thành phố vua ngự gọi là Kẻ Chợ, không kể đến bốn tỉnh trước kia phản nguỵ, để tuân lệnh chúa, bảo vệ bản thân và duy trì an ninh Đất Nước....

Như vậy rõ ràng Ưu Binh - hay lính Thanh-Nghệ luôn có 60.000 quân đóng ở Kẻ Chợ. Nên chú ý là phủ Chúa đóng ở Kẻ Chợ, phía Tây Nam hồ Tả Vọng hay Hồ Gươm hiện nay.


...Về súng tay và súng hỏa mai, họ bắn rất thiện nghệ. Do đó có người kể lại câu chuyện một lính Bồ rất giỏi bắn súng bị một lính Đàng Ngoài thách bắn đạn giả. Người Đàng Ngoài bắn thâu qua vòng giữa đích. Còn người Bồ sợ mình thua cuộc và để cứu danh dự liền lập mưu bắn không đạn: khi tìm xem đạn có bắn trúng vòng giữa hay không, thì chẳng thấy vết tích gì. Người Bồ liền đáp, là vì đã bắn trúng điểm và lọt vào đúng cái lỗ hòn đạn người kia....

 

[Krupta]

Quân Đàng Ngoài đã được trang bị súng hỏa mai toàn bộ và bắn rất chuẩn

Chương 6: Về Số Và Cách đóng Thuyền Chiến Xứ đàng Ngoài
....Khi chúa du ngoạn ngoài biển thì có hai mươi ba chiếc tháp tùng thuyền rồng ở giữa, phòng ở mũi thì dát vàng, ở đuôi thì được trang trí và chạm trổ rất tinh vi, buồm óng ánh và trang hoàng đẹp đẽ, giây thừng, giây chão đều bằng lụa. Thuyền lướt đi cũng như thuyền của ta, buồm căng khi thuận gió và thỉnh thoảng vừa căng buồm vừa chèo khi muốn tiến nhanh hơn. Đôi khi có cuộc đua, họ tranh nhau đoạt giải nhanh trước mặt nhà chúa họ chèo hay lên buồm khi có gió hoặc không có gió hoặc vừa có chút gió....

Như vậy một đoàn rước đã gồm hai mươi ba chiếc thuyền, mũi tầu quan trọng hơn đuôi tầu do có phòng ở đầu mũi - khác phòng đuôi tầu như phương Tây.

 

[Krupta]

Chương 10: Về ý Tứ Khiêm Tốn Và Kỷ Luật Quân Binh
...Có một điều đáng khen, đáng trọng nơi quân binh xứ Đàng Ngoài rất đông dưới sự điều khiển của nhiều tướng lãnh, họ thường tập hợp nhau để canh gác và thao luyện vũ khí hoặc trong phủ chúa hoặc ngoài thao trường, được chúa và các tướng lãnh chiêu đãi nhiều lần để khích lệ tinh thần, thế nhưng không bao giờ họ đánh lộn nhau hoặc gây sự với nhau, xúc phạm đến nhau bằng những lời thoá mạ hay khinh dể. Không bao giờ thấy họ ám hại nhau hay rút gươm đấu với nhau. Thật xấu hổ cho quân sĩ Kitô giáo của ta, không bao giờ sống chung đụng mà không có xích mích và mỗi ngày chỉ vì một lời nói xúc phạm mà đâm cãi nhau để đi tới chỗ sử dụng võ khí, thật là tỏ ra không biết chế ngự, không biết điều khiển các dục vọng bằng lương tâm. Sự ý tứ giữ gìn này là do tính hiền hoà không dễ phật ý khi bị lăng nhục: thực ra trước hết là do lòng trọng kính và tôn sùng chúa và các tướng lãnh...

Kỷ luật quân đội có vẻ đc khen hơn dân Kito

 

[Krupta]

Về voi thì cả nước Annam có những con to lớn và khoẻ mạnh thường đưa từ nước Lào ở ngay kế cận. Họ bán cho người ngoại quốc với giá rất đắt, mua được rồi còn phải nuôi, cũng rất tốn kém, vì một con voi phải đủ lương thực bằng nuôi mười người. Chúa Đàng Ngoài nuôi chừng ba trăm con, thỉnh thoảng mới dùng tới và một phần để thêm lộng lẫy khi chúa ngự ra khỏi kinh thành. Nhưng khi thao luyện một đạo bộ binh thì cho tất cả voi đi diễu. Vì thế rất tốn kém để bảo dưỡng quản tượng làm huấn luyện viên. Thật là lạ lùng khi thấy chúng rất ngoan và dễ dàng để tập nói chuyện với người, thường đi rảo khắp kinh thành mà không làm hại ai hay phá phách gì. Chúng còn giúp rất nhiều cho dân trong thành khi có hỏa tai, thường hay xảy ra, bởi vì nhà làm bằng gỗ. Thế là người ta dẫn mấy con tới để dỡ những nhà ở cạnh ngôi nhà đang cháy không cho lửa bén sang có thể làm thiêu rụi cả thành phố, nếu không dùng cách này để dập tắt. Chúng thi hành rất chính xác, rất khéo léo. Chúng vâng theo hiệu lệnh của quản tượng, lấy vòi dỡ nóc nhà, rồi lấy chân lật đổ tường mà không làm quá lệnh người ta ra cho chúng. Có một vài lần tôi thấy chúng phải qua một nhịp cầu bằng gỗ, chúng lấy vòi lay thử xem ván có vững không, có thể chịu được sức nặng của chúng, và khi thấy không đủ vững thì nó đi tìm con đường khác, chứ không chịu đi qua cầu đó. Có một con bị cột ở một nơi trong thành, trẻ con đến nghịch chơi lấy đá ném rồi lẩn trốn. Voi tức giận liền dùng vòi thay tay cầm đá và khi thấy lũ trẻ thò đầu ra thì ném theo rất khéo và mạnh đến nỗi nếu trẻ không nhanh lẩn trốn sau bức tường thì đã bị thương nặng.

Voi thời bình dùng để cứu hỏa do nhà ở bằng gỗ hay bắt lửa. Bọn trẻ con hay trêu những con voi này bằng cách ném đá, sau đó thì bị voi ném lại.

 

['_']

Quân Trịnh phía Bắc hồi đó không đúc được súng thần công kiểu mới của Châu Âu nên đã phải mua lại của bọn Hà Lan. Giá súng lúc ấy quá cao có khẩu lên tới 3000 lạng vàng (giá trị khoảng 2,8 tr đô la bây giờ) nên có đại thần khuyên chúa Trịnh không mua nữa. Nhưng sau nhận thấy người phương Tây rất muốn mua hương liệu đặc biệt là Hồ tiêu (lúc này tiêu ở Châu âu ngang giá với vàng 1 ký tiêu đổi 1 ký vàng). Chúa Trịnh cho mở rộng trồng hương liệu để đổi thần công. Đời chúa Trịnh Cương có lần mang 2 tấn hồ tiêu đổi lấy 1200 khẩu súng thần công .
Chính vì giao dịch quá lời với chúa Trịnh nên đầu năm 1643, 3 tàu chiến Hà Lan với 130 bộ binh và 160 thủy binh từ Đài Loan kéo sang giúp Chúa trịnh đánh Nguyễn. Nhưng lúc đó quân lương nhà Trịnh chưa chuẩn bị quân lương xong nên tàu cũng rút về. Cùng năm đó Trịnh Tạc và Trịnh Lệ khi chuẩn bị xong lương thảo đã kéo quân vào Nam. 3 tàu chiến của Hà Lan từ Batavia (In-đô) sang tiếp viện. Tới cửa biển Thuận An thì bị Nguyễn Phúc Tần đem 50 tàu chiến ra vây đánh 1 tàu bị tông vào đá ngầm chìm, 1 tàu chạy kịp còn tàu soái hạm bị vây không chạy được nên thuyền trưởng phải tự đốt cháy tàu mình.

Cụ lấy bảng báo giá 1 khẩu 3 ngàn lượng vàng đâu ra thế cụ? Thuế má cả xứ Bắc Hà 1 năm e rằng gom không đủ. Mà em cũng không rõ vùng nào ngoài bắc trồng được cây hồ tiêu?

 

[Krupta]

Vào giai đoạn đầu, do ảnh hưởng của binh biến loạn lạc lâu năm trước đấy (chiến tranh Nam - Bắc triều) nên kinh tế cả 2 Đàng đều bị ảnh hưởng và gặp khó khăn trong trang bị vũ khí và duy trì quân số đông (đến nỗi như 1 bạn đã post thì có lần người Anh chào bán 1 mớ súng mà ta chỉ dám mua có 7 khẩu).
Tuy nhiên vào giai đoạn sau, chúa Nguyễn có được quân sư Đào Duy Từ đốc chính củng cố phát triển kinh tế, đẩy mạnh nông nghiệp, thúc đẩy và mở rộng giao thương khuyến khích trồng và sản xuất các mặt hàng xuất khẩu (chủ yếu bán cho Bồ Đào Nha) nên kinh tế về sau mới đủ nuôi và duy trì trang bị lớn cỡ đó.
Còn nhà Trịnh thì có những cải cách vượt bậc của chúa Trịnh Cương nên kinh tế mới phát triển đến mức có thể nuôi một quân số lên đến hàng chục vạn như vậy. Chúa nhận ra tiêu đối với người Việt chỉ dùng làm gia vị nên giá rất rẻ nhưng đối với người Hà Lan thì rất quý (1kg tiêu ngang giá 1kg vàng) cho nên chúa mới quy hoạch mấy ngàn sào đất (ước cỡ 120 ha bây giờ) chỉ trồng tiêu đổi lấy đại bác (cỡ 3 - 4 kg tiêu đổi lấy 1 khẩu đại bác). Chỉ một vụ thu hoạch tiêu có thể đổi được 160 tấn vàng của người Hà Lan (nhưng chúa chỉ lấy đại bác đạn dược cho gọn). chỉ 1 năm thu hoạch tiêu là đủ để chúa vũ trang đại pháo cho toàn bộ binh lính rồi. Đồng thời mở rông giao thương với miền ngược đổi muối lấy hương liệu rồi bán lại cho Hà Lan với giá "hữu nghị". "kim ngạch" giao dịch của chúa Trịnh Cương và người Hà Lan lên tới con số khủng bố ước khoảng 250 tấn vàng (má ơi ). Tuy nhiên giai đoạn sau hồ tiêu rẻ dần nên giá không còn khủng khiếp như trước nữa.

 

[Krupta]

Năm 1631, Chúa Nguyễn Phúc Nguyên cho xây them chiến lũy Nhật Lệ để phòng thủ. Chiến lũy trải dài 12 cây số. Trái với thành lũy nhỏ hẹp của tất cả các nước trên thế giới thì chiến lũy Nhật Lệ lại rộng tới 6m đủ để 2 voi có thể tránh nhau trên chiến lũy. Ngoài đóng gỗ lim, trong có bậc tam cấp để voi ngựa lên xuống. Trên chiến lũy đặt tháp canh cao để quan sát ra xa. Nhưng cái đáng nói của chiến lũy chính là chiến cụ dung để phòng thủ với một số lượng khủng khiếp với lúc đó.
Máy bắn đá: cứ cách 10 trượng đặt 1 máy bắn đá. Ước tính khoảng từ 400 tới 500 máy bắn đá phòng thủ với từ 1300 tới 1800 quân sử dụng. Các máy bắn đá này có tốc độ bắn nhanh nhưng không bắn quá xa được.
Cứ cách 3 tới 5 trượng thì đặt 1 khẩu sung thần công. Ước tính khoảng 800 cho tới 1100 khẩu thần công với khoảng 2500 tới 3700 pháo thủ. 1 con số khủng bố về sung thần công lúc bấy giờ (Napoleon trong trận Waterloo cũng chỉ huy động được 80 khẩu thần công). Tất cả các khẩu thần công này không hề cổ lỗ sĩ như súng thần công của Trung Quốc, Nhật Bản hay thậm chí nhiều nước Châu Âu lúc đó, vì nó được đúc theo công mới nhất của Châu Âu do Joan da Cruz (Bồ Đào Nha) điều hành xưởng đúc và sử dụng công nghệ đúc súng mới nhất của Bồ Đào Nha, Anh. Lúc này, Chúa Nguyễn đang là đồng minh quan trọng của Bồ Đào Nha và Anh quốc.
Lúc đó đạn pháo được lừa và ngựa vận chuyển nhanh chóng dọc chiến lũy nên quân pháo thủ luôn được đảm bảo về đạn.
Với chiến cụ khủng bố như thế chiến lũy Nhật Lệ thật là một chiến lũy vô cùng khó xơi.

 

[Krupta]

Cuối đời Minh Sùng Trinh, nhà Minh suy vi, loạn lạc lan tràn khắp đất Tàu. Nhà Đại Thanhở Mãn Châu nhân đấy tràn qua dẹp loạn đồng thời lật nhà Minh giành quyền thống trị. Dòng dõi chót nhà Minh là Quế Vương cùng cựu thận về Triều Khánh (QuảngTây) dựng triều đình Vĩnh Lịch Đế. Quân Thanh rượt theo triệt hạ buộc vua Vĩnh Lịch trốn về Quế Lâm, rồi Vân Nam. Khoảng 1646-1647, Vĩnh Lịch Đế muốn nhờ binh lực nước ta nên phong vua Lê Thân Tông làm An Nam quốc vương, Chúa Thanh Đô Vương Trịnh Tráng làm Phó vương, làm mồi hư danh để cầu viện binh An Nam.
Chúa Trịnh tuy chẳng thừa binh lực nhưng cũng suy xét nhân cơ hội này có quyết toán được khoản nợ hơn nghìn năm: thu lại Lưỡng Quảng về nước ta không?

 

[Krupta]

Đầu tháng 6 năm Đinh Tỵ (1647) ở Phủ Liêu có cuộc họp mặt quan trọng. Trịnh Tráng đặt vấn đề:

- Có phải bờ cõi nước ta nguyên xưa gồm cả Quảng Đông, Quảng Tây không? Ấy thế mà xưa nay không ai nghĩ đến sự thu phục đất cũ đó về cho nước nhà! Nay nhà Minhs uy vi, nước Tàu rối loạn, ta định thừa cơ lấy lại Lưỡng Quảng, các ngươi tínhsao?

Tiền quận công Lê Văn Hiếu nói:
- Điện hạ làm được việc này sẽ ghi công nghiệp với quốc gia, hậu thế thật không phải nhỏ.
Tướng quân Trịnh Đào lắc đầu:
- Nhưng đất Quảng Tây hiện còn Vĩnh Lịch Đế nhà Minh đóng đô, chả lẽ ta vừa mới thụphong lại giở mặt chiếm lấy chỗ đất dung thân của vua”
Chúa Trịnh chấpnhận:
- Thôi hãy để Quảng Tây đó cho vua nhà Minh dung thân, sau này sẽ tính. Nhưng còn QuảngĐông, ta nên thừa cơ quân Thanh chưa xuống đến nơi mà lấy ngay đi mới được.

 

[Krupta]

Ninh quận công Trịnh Toàn, con Chúa Trịnh can ngăn:

-Con tưởng không nên, cứ xem sự thể Trung Quốc tất về Thanh triều làm chủ, rồi họ lấyuy lực trách vấn ta việc ấy, e đến sinh sự lôi thôi, thì làm thế nào.

Chúa Trịnh nói:

-Việc đời cứ “tiên phát chế nhân” (Nắm trước để ngăn người ta) là hơn. Khi quân Thanhxuống đến nơi, thấy sự dĩ nhiên, có lẽ phải chịu. Mà nếu họ muốn lôi thôi trách vấn ta chăng nữa, ta cũng có lý sự để phân giải. Họ bất quá là người ở bộ lạcTường Bạch trên Mãn Châu, bỗng thừa thời tràn xuống chiếm cả Trung Quốc, còn được thay huống hồ khi tay lấy một xó Quảng Đông mà chỉ là thu lại đất cũ của ta.
Trịnh Toàn lại nói:

- Bẩm kể lý sự thì đành như thế, nhưng còn sức mạnh nữa. Từ khi quân Thanh kéo vào cửaải, quân dân tướng sĩ nhà Minh theo hàng tấp nập. Con thiết tưởng đất QuảngĐông lúc này cũng đã có kẻ giữ hộ quân Thanh rồi. Việc thật khó khăn, cúi xinphụ vương suy nghĩ lại cho kỹ.

 

[Krupta]

Trịnh Tráng quắc mắt trả lời cương quyết:

- Ta há không biết là việc khó khăn ư? Ở đời cứ thấy việc khó không làm thì cổ laibao nhiêu việc khó ai chịu làm bao giờ! Ý ta đã quyết rồi, không ai được bàn lảng ra. Ta cứ sai mấy đạo binh thuyền đi liệu để lấy được thì lấy, không thì kéo quân về, phỏng có làm sao?
Liền Chúa Trịnh hạ lệnh cho 2 tướng lĩnh Trịnh Lãm và Ngô Sĩ Vinh đem quân sĩ và ba trăm binh thuyền ra cửa Vân Đồn. Dù không lấy được toàn tỉnh cũng thu phục mấy châu quận ven biển, gần biên giới ta hơn hết.
Chúa Trịnh dặn riêng 2 tướng: - Hai ngươi đến đó, nếu thấy quân Thanh phòng bị rồi thế là họn hanh chân đến trước thì ta nên tìm lối nói khéo mà lui quân, đừng sinh sự tranh chiến…

 

[Krupta]

Tướng Trịnh Lãm thưa: - Chúa thượng cho phép chúng tôi vì quốc thể, giao chiến với quân Thanh một phen,không lẽ gặp họ chưa chi mình đã tự lui? Chúng tôi có binh lực trong tay không phải ít.

Chúa Trịnh lắc đầu: - Không được, hai người trung dũng can đảm như thế, thật đáng ngợi khen, nhưng phải biết quân mình ở xa đến, vạn nhất đánh mà bất lợi, thêm thù oán với nhà Thanh sẽ liên lụy cho nước ta không nhỏ. Hiện nay họ Mạc trên Cao Bằng chưa trừ xong, mà họ Nguyễn Đàng Trong tất phải đánh tới, trong nước đã có haimũi giáo bên nách rồi, ta không thể rước thêm một mũi giáo ở ngoài đến, nhất lànhà Thanh. Vậy hai ngươi phải thể tất ý ta làm việc này cho cẩn thận nghe!

Sáng hôm sau,hơn ba trăm chiếc thuyền Việt Nam kéo buồm ra khơi rời bến Vân Đồn nhằm hướng Liêm Châu. Lịch triều hiến chương quyển 48 của Phan Huy Chú ghi chép rằng: “…Bọn Lãm đi qua Tây Đông ba thôn rồi đến Liêm Châu. Không ngờ nhà Thanh đã sai đô đốc đến làm tổng trấn ở đó rồi… Binh ta bèn rút về trước…”

 

[Chinh MD]

Bài luận của chủ thớt có nhất thiết phải són làm nhiều đoạn vậy ko???

p/s : Bài này bê bên lsvn.net về. Gốc có phải của chủ thớt ko???

 

[Krupta]

Bản đồ thời Trịnh - Nguyễn phân tranh.

 

[Krupta]

Trong cuộc chiến 7 lần thế kỷ 17, tuy Trịnh có danh nghĩa vua Lê, có lực lượng mạnh hơn, lợi thế về nhân lực đông đảo, vật chất dồi dào hơn nhưng quân phải đi đánh đường xa thường mệt mỏi và lương thảo không vận kịp, mặt khác Bắc Hà luôn có mối lo các lực lượng cát cứ ở hậu phương nên không thể dốc toàn lực, toàn tâm vào cuộc chiến.

Phía Nguyễn dù lực lượng ít hơn nhưng được đánh tại đất nhà, có hai tướng giỏi là Hữu Tiến và Hữu Dật, lại có các chiến lũy kiên cố. Qua nhiều năm giao chiến khi tiến khi lui, cuối cùng họ Nguyễn từ Thuận Hóa lấn được ra tới sông Gianh, chiếm được Nam Bố Chính. Hơn nữa, ngoài đất đai, họ Nguyễn còn mang về được một lượng nhân lực khá lớn để khai khẩn những vùng đất mới khai thác phía nam. Điều đó cũng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát triển thế lực của họ Nguyễn lúc đó cũng như sau này.