Nhân ngày tết nghỉ dài, em có vào topic Quan công này và lỡ nhẹ miệng nhận định vài cái gọi là với Quan Vũ. Đối với nhiều cụ thần tượng Quan Công thì có thể không bằng lòng. Vậy em xin gửi thêm ít dòng bình luận về Quan Vũ theo tiêu chí “Trung _ Dũng _Nghĩa _Trí…” mà người đời thường dùng tiêu chí oánh giá tướng và chủ soái. Dữ liệu dùng bình luận phần lớn lấy từ Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung.
Về chữ TRUNG: Quan Vũ đã giữ chữ trung như thế nào? Hiến Đế, vị vua cuối cùng của nhà hậu Hán, nhu nhược, luôn luôn bị những khống chế cho đến lúc mất ngôi, một bóng mờ trong truyện Tam Quốc, là người Quan Vũ không có một cử chỉ hay hành động nào tỏ ra là muốn giữ lòng trung với vua này cả. Chữ trung theo quan niệm của Khổng Tử không được Quan Vũ áp dụng ở đây. Trái lại, có một sự kiện chứng tỏ Quan Vũ đã không giúp nhà Hán, qua đại diện là vua Hiến Đế. Tào Tháo làm thừa tướng, là một gian thần hiếp vua. Khi đánh Đông Ngô, bại trận, phải dẫn đám tàn quân chạy vào đường hẻm Hoa Dung. Quan Vũ được lệnh của quân sư Khổng Minh dẫn quân chẹn đường để tiêu diệt. Trước khi đi Quan Vũ đã viết giấy cam kết nếu tha "quốc tặc" sẽ chịu chém đầu, thế mà khi nghe Tào Tháo kể lể sự trọng đãi thuở trước Quan Vũ đã tha ngay cho họ Tào. Chỉ vì để đền đáp tình riêng Quan Vũ đã bỏ trách nhiệm lớn lao chung, có ảnh hưởng tới vận mệnh đất nước, và cơ đồ của nhà Hán.
Riêng đối với Lưu Bị, trước sau như một, Quan Vũ hết lòng giữ dạ sắt son. Dù đang được Tào Tháo hết sức trọng vọng, khi hay tin Lưu Bị ở với Viên Thiệu là Quan Vũ đi tìm ngay. Cho nên có thể nói Quan Vũ hết lòng TRUNG thành với chủ là Lưu Bị. Nhưng Lưu Bị không bao giờ là vua của Trung Quốc, và lúc lên tới tột đỉnh vinh quang họ Lưu cũng chỉ cai trị được một phần ba nước Tàu.
Trong những cái TRUNG là: trung với dân, trung với nước, trung với vua và trung với chủ thì ông Vũ đã giữ chữ trung sau cùng.
Về DŨNG, Quan Vũ qủa thật là có ý chí, can đảm và sức mạnh đã nói trong chuyến cắp đao phó hội và ngồi cho bác sĩ Hoa Đà cạo xương. Về võ nghệ, sức mạnh có lẽ Quan Vũ chỉ thua duy nhất có Lã Bố.
Về NGHĨA, "Nghĩa" theo nho gia là điều làm hợp với đạo lý, với lẽ phải. Trong xã hội, con người làm trách nhiệm của mình vì đạo lý mới gọi là đúng với nghĩa, nếu làm trách nhiệm vì lý do khác, dù trọn vẹn, vẫn là không hợp nghĩa. Với quan niệm đó "nghĩa" đối lập với "lợi". Nếu làm trách nhiệm lớn lao hợp với đạo lý và ảnh hưởng tới đại chúng thì gọi là "đại nghĩa". Từ cái Trung trên mà xét quan niệm của "nghĩa" theo nho giáo thì Quan Vũ chỉ giữ được điều nghĩa nhỏ giữa cá nhân với cá nhân, như nghĩa bằng hữu, nghĩa chủ tớ, nhưng chẳng có gì gọi là "đại nghĩa" để xứng với cái danh đệ nhất trung nghĩa kỳ nhân.
Về "trí", có thể nói đây là cái nhược khuyết rất lớn của Quan Vũ. Ông không chỉ hẹp hòi mà còn hiếu thắng, kiêu căng, ưa được tâng bốc. Từ đó toát lên ông là người nông nổi, hám danh, khinh người, và khinh địch. Chính những nhược điểm này dẫn đến cái chết của Quan Vũ, kéo theo một chuỗi biến cố tai hại, nghiêm trọng: mất Kinh Châu, Lưu Bị và Trương Phi vì nóng lòng báo thù cho ông ta nên cũng chết theo. Sau đây là vài dẫn chứng: Thói khinh địch khiến Quan Vũ vài lần bị tên bắn. Một lần được Hoàng Trung tha chết, cố ý bắn tên vào chỏm mũ. Hặc! nếu lão tướng Hoàng Trung mà hẹp hòi xấu bụng thì Quan Vũ ùng dinh kèn trống đã từ lâu. Hai lần bị trúng tên độc khi đánh Phàn Thành vì khinh xuất. Là trấn thủ Kinh Châu, coi một vùng rộng lớn, trách nhiệm quan trọng, thế mà chỉ muốn tỉ võ để thỏa mãn tính hiếu thắng. Nghe Mã Siêu được khen là một dũng tướng, lúc đó đang ở với Lưu Bị tại Tây Thục, Quan Vũ bèn đòi tỉ võ với Mã Siêu. Báo hại Khổng Minh phải email vuốt ve tự ái "...Mã Mạnh Khởi tuy hùng dũng hơn người nhưng chỉ đáng xếp vào hạng Kình Bố, Bành Việt, đua tranh với Dực Đức thì được chứ sánh sao được với ông râu đẹp...". Quan Vũ khoái chí đưa cho các quan xem rồi vuốt râu cuời nói :"Khổng Minh biết bụng ta lắm!". Lần khác, Quan Vũ đang vây đánh Phàn Thành thì quân tiếp viện của phía Tào đến. Bị Bàng Đức (tướng tiên phong của quân Tào) khiêu khích, Quan Vũ bèn giao việc đánh Phàn Thành cho Liêu Hóa rồi vác đao ra đấu với Bàng Đức. Đấu mãi chẳng thắng được, lại còn bị Bàng Đức giả bộ dùng thế đà đao, miếng võ ruột của Quan Vũ, rồi bất ngờ bắn tên trúng vào cánh tay. Nếu Bàng Đức không bị Vu Cấm đố kị gióng trống thu quân thì Quan Vũ đã chết dưới đao của Bàng Đức rồi. làm gì còn sống mà tinh tướng?
Thói khinh người đến lố bịch của Quan Vũ được lộ ra trong hai trường hợp. Khi được Lưu Bị phong đứng đầu ngũ hổ tướng Quan Vũ không chịu nhận, lấy cớ là không thèm đứng chung danh với tên lính già Hoàng Trung!(trong khi đó, ông biết rõ Hoàng Trung đã không bắn chết ông mà bắn chỏm mũ –lẽ ra phải mang ơn hay xiết tay cảm động chứ?). Đến khi được Phí Thỉ vuốt ve "... ông là em Hán Trung Vương, hay dở có nhau, phúc họa cùng chia, thì chức tước đâu có đáng kể ...", lúc đó bùi tai mới chịu nhận tước phong. Rồi đoạn Tôn Quyền sai Gia cát Cẩn sang kết thân ông Vũ nói rất khó nghe. (con gái ta ví như loài hổ, lại thèm kết duyên với loài chó sao?"). {Nói với sứ giả nước Ngô Gia Cát Cẩn} Trời hỡi! coi nào! Họ Tôn người ta là quý tộc mấy đời, ông Vũ là thằng cùng đinh ép đậu phụ bán rong đi lên, muốn nói thế kể ra cũng nên soi gương chứ! Rồi đụng chuyện là chửi người ta, coi thường này nọ. Vậy nên mới có đoạn Tôn Quyền nó tự ái, nó nhớ mối thù cho nên khi Quan Vũ gặp nạn ở Mạch Thành thì nó hơi sức đâu xử lịch sự như Tào Tháo mà beng luôn. Đúng là: chết vì nọc chạy đằng mồm một phần, chết vì khệnh khạch bố đời 3 phần!
Kiêu căng, hiếu thắng là khắc tính của "NHẪn", khinh người là khắc tính của "LỄ", cho nên có thể nói Quan Vũ không có hai đức tính này.
Đến đức NHÂN, là yêu người, thương tha nhân, trong truyện Tam Quốc chỉ thấy Quan Vũ, với thanh long đao và ngựa xích thố, giết hết tướng này tới tướng khác. Nhiều khi giết người chỉ để khoe võ công tài giỏi, để đền đáp ơn nghĩa riêng, hoặc để chứng minh lòng trung thành với chủ là Lưu Bị, chứ không phải chiến đấu với quân thù trên chiến địa. Việc Quan Vũ giết hai tướng Nhan Lương, Văn Sú của Viên Thiệu là để đáp ơn nghĩa riêng với Tào Tháo, giết Sái Dương ở trước Cổ Thành là để minh chứng với Trương Phi rằng mình vẫn trung thành với Lưu Bị. Những việc có lợi cho bản thân mà hại đến sinh mạng người khác, như các sự việc vừa kể, người có đức nhân không làm.
Tạm như thế. Chính vì vậy, xalong tôi mới nói ở còm trước rằng nếu cứ đem các tiêu chí Nhân, Trung, Trí, Lễ…mà oánh giá thì Quan Vũ còn thua xa đến vài chục viên tướng nước Việt ta.
Nhưng việc thờ ông trong chùa thì ...thích thờ mà có tiền tu bổ thì cứ thờ thôi. Ví như anh Dũng Lò Vôi làm cái Đại Nam, thơ anh chả hay ho gì nhưng cứ thượng bảng, biên khảo cả kinh kệ. Còn cái anh gì công viên mơ mộng cũng thơ khắc cho hậu thế tràn lan...
E hèm! có tiền thì ...khỏe!