3. Đấu tranh cho một lệnh tạm tha trọn vẹn
Trích tư liệu cụ Biểu,
Trong bối cảnh đó, tôi thật bất ngờ khi nhận được công văn của Tổng cục Đường sắt gửi Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề ngày 08‐8‐1989. Theo công văn này thì, lệnh tạm tha Tạ Đình Đề do Cơ quan điều tra quyết định và ghi rõ Tạ Đình Đề phạm tội tuyên truyền phản cách mạng. Theo hướng dẫn của cấp trên, Đảng ủy cơ quan Tổng cục Đường sắt đã thi hành kỷ luật Tạ Đình Đề với hình thức khai trừ khỏi Đảng. Tuy nhiên từ ngày tạm tha đến nay đã gần hai năm nhưng vụ án ông Đề vẫn không được giải quyết dứt điểm. Tạ Đình Đề đã có đơn thư và nhiều lần trực tiếp đến khiếu nại, đề nghị: Việc kháng nghị vụ án trước đây đã hơn 10 năm, cần được đưa ra xét xử, việc tạm tha vụ án sau này đã gần hai năm cũng cần được giải quyết. Dù chưa được Tòa án xét xử nhưng Tạ Đình Đề bị đối xử như người có tội. Tất cả các quyền lợi hợp pháp của ông bị cắt hết. Đề nghị các cơ quan pháp luật có ý kiến chính thức về vụ án này để bảo đảm tính pháp chế xã hội chủ nghĩa và các quyền cơ bản của công dân cần được bảo vệ. Đọc xong công văn này tôi mừng đến rơi nước mắt. Đây là cú hích, là căn cứ đấu tranh thuyết phục để giải quyết vụ án Tạ Đình Đề dứt điểm hơn. Vào giữa năm 1989, sau khi Tạ Đình Đề đã được tạm tha hơn một năm rưỡi, lãnh đạo Vụ 2C phân công tôi nghiên cứu xây dựng dự thảo các báo cáo đề xuất đường lối xử lý vụ án Tạ Đình Đề để trình ra cuộc họp chuyên viên liên ngành. Tai cuộc họp này, khi thảo luận về Tạ Đình Đề có phạm tội tuyên truyền chống chế độ xã hội chủ nghĩa hay không thì vẫn còn nhiều ý kiến và phân tán. Tuy nhiên, so với các cuộc họp trước đây, số ý kiến đồng thuận tăng thêm. Sau khi thảo luận, nhiều ý kiến đồng tình với quan điểm của Vụ 2C là hành vi của Tạ Đình Đề không phạm tội tuyên truyền chống chế độ. Cần phải được đình chỉ điều tra. Đối với vụ án kinh tế đã bị kháng nghị phúc thẩm thì Tòa án nhân dân tối cao cũng cần giải quyết dứt điểm, không nên kéo dài. Trên cơ sở các ý kiến thảo luận, Vụ trưởng Lê Mai kết luận: Có thể nói, vụ án Tạ Đình Đề (kể cả vụ kinh tế và vụ an ninh) bị kéo dài nhất từ trước đến nay. Chúng ta đã mất rất nhiều thời gian trao đổi, bàn bạc và hôm nay mới thống nhất quan điểm xử lý như báo cáo đề xuất của Vụ 2C. Điều đó cho thấy đây là vụ án rất phức tạp về quan điểm đánh giá chứng cứ cũng như đường lối xử lý. Ý kiến chung của chuyên viên liên ngành hôm nay là: Đối với hành vi của Tạ Đình Đề trong việc thu lượm các câu ca dao, hò vè có tính chất châm biếm không mang mục đích chống chế độ, mà đó là hành vi xuất phát từ sự bất mãn. Trong đó có nguyên nhân là chúng ta để vụ án kéo dài không được xét xử phúc thẩm. Do vậy, Tạ Đình Đề không phạm tội tuyên truyền chống chế độ xã hội chủ nghĩa. Vụ án cần được đình chỉ điều tra. Vụ 2C sẽ tổng hợp báo cáo ý kiến của chuyên viên liên ngành để trình lãnh đạo liên ngành xin ý kiến. Sau đó, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao sẽ quyết định theo thẩm quyền. Đối với vụ án đã được kháng nghị phúc thẩm thì kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nghiên cứu, giải quyết dứt điểm. Nếu xét xử được thì tiến hành xét xử, nếu không xét xử cũng trả lời đương sự để chấm dứt vụ án.” Khi nghe Thủ trưởng của mình phát biểu kết luận như trên, tôi nhìn ông vui trào nước mắt. Sau đó ít hôm, tôi được tháp tùng cùng các đồng chí lãnh đạo Vụ 2C trực tiếp báo cáo đồng chi Viện trưởng Trần Quyết. Thời gian này đồng chí Trần Quyết vốn là Thứ trưởng Bộ Công an vừa được Quốc hội bầu làm Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Sau khi nghe anh em chúng tôi báo cáo ý kiến của chuyên viên liên ngành về vụ án Tạ Đình Đề, đồng chí Trần Quyết hỏi một số vấn đề liên quan. Anh Lê Mai, Vụ trưởng trả lời đầy đủ các câu hỏi Viện trưởng đặt ra. Viện trưởng gật đầu và nói: Chúng ta để vụ án kéo dài quá lâu. Tôi thống nhất với ý kiến của tập thể lãnh đạo Viện trước đây đã chỉ đạo. Sau khi có ý kiến của lãnh đạo liên ngành, giao Vụ 2C khẩn trương giải quyết theo thẩm quyền, không được để kéo dài thêm nữa. Thật phấn khởi, sau đó ít hôm, Vụ 2C nhận được ý kiến các ngành gửi đến, nhất trí với đề xuất của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Các anh lãnh đạo giao tôi dự thảo quyết định đình chỉ vụ án và bị can Tạ Đình Đề. Rút kinh nghiệm về quyết định tạm tha dẫn đến những khổ đau cho ông Đề, chúng tôi thảo luận rất kỹ về cách dùng từ ngữ trong quyết định đình chỉ, tránh sự hiểu nhầm. Làm thế nào để quyết định đình chỉ phải thể hiện được tinh thần đây là quyết định cuối cùng đối với vụ án Tạ Đình Đề. Ngày 08‐8‐1989, thừa ủy quyền Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cáo, anh Phan Xuân Bá, Phó Vụ trưởng Vụ 2C, ký quyết định đình chỉ điều tra đối với vụ án, trong đó có đoạn: Kết quả điều tra và công tác kiểm sát điều tra xét thấy hành vi của bị can do động cơ bất mãn cá nhân... Căn cứ Điều 48 Bộ Luật hình sự và điều 139 Bộ luật Tố tụng Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyết định: Đình chỉ điều tra về tội phạm đã khởi tố đối với Tạ Đình Đề... Yêu cầu cơ quan chủ quản Tổng cục Đường sắt và Bộ Giao thông vận tải và UBND địa phương phục hồi, giải quyết quyền lợi hợp pháp cho đương sự. Quyết định đình chỉ điều tra vụ án ngay lập tức được gửi cho những cơ quan và cá nhân có liên quan, tôi thở phào nhẹ nhõm. Có lẽ không có gì hạnh phúc hơn đối với chúng tôi khi quyết định đình chỉ được ban hành. Thế là từ nay, ông Đề trở thành người dân vô tội. Đây là cơ sở pháp lý để các cấp các ngành giải quyết các chế độ cho ông. Sau đó vài hôm, tôi nhận được tin lành, ông Đề được lãnh đạo Tổng cục Đường sắt mời đến trao quyết định nghỉ hưu theo chế độ và quyết định phục hồi sinh hoạt Đảng. Ngày 15‐11‐1991, Ban Thường vụ Đảng ủy Đường sắt đã có Quyết định số 64/QĐ về: Công nhận Tạ Đình Đề là cán bộ hoạt động cách mạng trước năm 1945... Đồng chí Tạ Đình Đề được hưởng quyền lợi ưu đãi đối với cán bộ đảng viên hoạt động cách mạng trước năm 1945... kể từ ngày ký quyết định này.
Trích tư liệu cụ Biểu,
Trong bối cảnh đó, tôi thật bất ngờ khi nhận được công văn của Tổng cục Đường sắt gửi Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề ngày 08‐8‐1989. Theo công văn này thì, lệnh tạm tha Tạ Đình Đề do Cơ quan điều tra quyết định và ghi rõ Tạ Đình Đề phạm tội tuyên truyền phản cách mạng. Theo hướng dẫn của cấp trên, Đảng ủy cơ quan Tổng cục Đường sắt đã thi hành kỷ luật Tạ Đình Đề với hình thức khai trừ khỏi Đảng. Tuy nhiên từ ngày tạm tha đến nay đã gần hai năm nhưng vụ án ông Đề vẫn không được giải quyết dứt điểm. Tạ Đình Đề đã có đơn thư và nhiều lần trực tiếp đến khiếu nại, đề nghị: Việc kháng nghị vụ án trước đây đã hơn 10 năm, cần được đưa ra xét xử, việc tạm tha vụ án sau này đã gần hai năm cũng cần được giải quyết. Dù chưa được Tòa án xét xử nhưng Tạ Đình Đề bị đối xử như người có tội. Tất cả các quyền lợi hợp pháp của ông bị cắt hết. Đề nghị các cơ quan pháp luật có ý kiến chính thức về vụ án này để bảo đảm tính pháp chế xã hội chủ nghĩa và các quyền cơ bản của công dân cần được bảo vệ. Đọc xong công văn này tôi mừng đến rơi nước mắt. Đây là cú hích, là căn cứ đấu tranh thuyết phục để giải quyết vụ án Tạ Đình Đề dứt điểm hơn. Vào giữa năm 1989, sau khi Tạ Đình Đề đã được tạm tha hơn một năm rưỡi, lãnh đạo Vụ 2C phân công tôi nghiên cứu xây dựng dự thảo các báo cáo đề xuất đường lối xử lý vụ án Tạ Đình Đề để trình ra cuộc họp chuyên viên liên ngành. Tai cuộc họp này, khi thảo luận về Tạ Đình Đề có phạm tội tuyên truyền chống chế độ xã hội chủ nghĩa hay không thì vẫn còn nhiều ý kiến và phân tán. Tuy nhiên, so với các cuộc họp trước đây, số ý kiến đồng thuận tăng thêm. Sau khi thảo luận, nhiều ý kiến đồng tình với quan điểm của Vụ 2C là hành vi của Tạ Đình Đề không phạm tội tuyên truyền chống chế độ. Cần phải được đình chỉ điều tra. Đối với vụ án kinh tế đã bị kháng nghị phúc thẩm thì Tòa án nhân dân tối cao cũng cần giải quyết dứt điểm, không nên kéo dài. Trên cơ sở các ý kiến thảo luận, Vụ trưởng Lê Mai kết luận: Có thể nói, vụ án Tạ Đình Đề (kể cả vụ kinh tế và vụ an ninh) bị kéo dài nhất từ trước đến nay. Chúng ta đã mất rất nhiều thời gian trao đổi, bàn bạc và hôm nay mới thống nhất quan điểm xử lý như báo cáo đề xuất của Vụ 2C. Điều đó cho thấy đây là vụ án rất phức tạp về quan điểm đánh giá chứng cứ cũng như đường lối xử lý. Ý kiến chung của chuyên viên liên ngành hôm nay là: Đối với hành vi của Tạ Đình Đề trong việc thu lượm các câu ca dao, hò vè có tính chất châm biếm không mang mục đích chống chế độ, mà đó là hành vi xuất phát từ sự bất mãn. Trong đó có nguyên nhân là chúng ta để vụ án kéo dài không được xét xử phúc thẩm. Do vậy, Tạ Đình Đề không phạm tội tuyên truyền chống chế độ xã hội chủ nghĩa. Vụ án cần được đình chỉ điều tra. Vụ 2C sẽ tổng hợp báo cáo ý kiến của chuyên viên liên ngành để trình lãnh đạo liên ngành xin ý kiến. Sau đó, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao sẽ quyết định theo thẩm quyền. Đối với vụ án đã được kháng nghị phúc thẩm thì kiến nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nghiên cứu, giải quyết dứt điểm. Nếu xét xử được thì tiến hành xét xử, nếu không xét xử cũng trả lời đương sự để chấm dứt vụ án.” Khi nghe Thủ trưởng của mình phát biểu kết luận như trên, tôi nhìn ông vui trào nước mắt. Sau đó ít hôm, tôi được tháp tùng cùng các đồng chí lãnh đạo Vụ 2C trực tiếp báo cáo đồng chi Viện trưởng Trần Quyết. Thời gian này đồng chí Trần Quyết vốn là Thứ trưởng Bộ Công an vừa được Quốc hội bầu làm Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Sau khi nghe anh em chúng tôi báo cáo ý kiến của chuyên viên liên ngành về vụ án Tạ Đình Đề, đồng chí Trần Quyết hỏi một số vấn đề liên quan. Anh Lê Mai, Vụ trưởng trả lời đầy đủ các câu hỏi Viện trưởng đặt ra. Viện trưởng gật đầu và nói: Chúng ta để vụ án kéo dài quá lâu. Tôi thống nhất với ý kiến của tập thể lãnh đạo Viện trước đây đã chỉ đạo. Sau khi có ý kiến của lãnh đạo liên ngành, giao Vụ 2C khẩn trương giải quyết theo thẩm quyền, không được để kéo dài thêm nữa. Thật phấn khởi, sau đó ít hôm, Vụ 2C nhận được ý kiến các ngành gửi đến, nhất trí với đề xuất của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Các anh lãnh đạo giao tôi dự thảo quyết định đình chỉ vụ án và bị can Tạ Đình Đề. Rút kinh nghiệm về quyết định tạm tha dẫn đến những khổ đau cho ông Đề, chúng tôi thảo luận rất kỹ về cách dùng từ ngữ trong quyết định đình chỉ, tránh sự hiểu nhầm. Làm thế nào để quyết định đình chỉ phải thể hiện được tinh thần đây là quyết định cuối cùng đối với vụ án Tạ Đình Đề. Ngày 08‐8‐1989, thừa ủy quyền Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cáo, anh Phan Xuân Bá, Phó Vụ trưởng Vụ 2C, ký quyết định đình chỉ điều tra đối với vụ án, trong đó có đoạn: Kết quả điều tra và công tác kiểm sát điều tra xét thấy hành vi của bị can do động cơ bất mãn cá nhân... Căn cứ Điều 48 Bộ Luật hình sự và điều 139 Bộ luật Tố tụng Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyết định: Đình chỉ điều tra về tội phạm đã khởi tố đối với Tạ Đình Đề... Yêu cầu cơ quan chủ quản Tổng cục Đường sắt và Bộ Giao thông vận tải và UBND địa phương phục hồi, giải quyết quyền lợi hợp pháp cho đương sự. Quyết định đình chỉ điều tra vụ án ngay lập tức được gửi cho những cơ quan và cá nhân có liên quan, tôi thở phào nhẹ nhõm. Có lẽ không có gì hạnh phúc hơn đối với chúng tôi khi quyết định đình chỉ được ban hành. Thế là từ nay, ông Đề trở thành người dân vô tội. Đây là cơ sở pháp lý để các cấp các ngành giải quyết các chế độ cho ông. Sau đó vài hôm, tôi nhận được tin lành, ông Đề được lãnh đạo Tổng cục Đường sắt mời đến trao quyết định nghỉ hưu theo chế độ và quyết định phục hồi sinh hoạt Đảng. Ngày 15‐11‐1991, Ban Thường vụ Đảng ủy Đường sắt đã có Quyết định số 64/QĐ về: Công nhận Tạ Đình Đề là cán bộ hoạt động cách mạng trước năm 1945... Đồng chí Tạ Đình Đề được hưởng quyền lợi ưu đãi đối với cán bộ đảng viên hoạt động cách mạng trước năm 1945... kể từ ngày ký quyết định này.
Chỉnh sửa cuối:
