Có vài người Việt đã nhận ra được sự lạc-hậu của ta so với phương Tây cụ ạ, ngoài cụ Nguyễn Trường Tộ, quan lại thì có cụ Phạm Phú Thứ cũng đã dâng sớ xin cải cách, duy tân đất nước.
Sau khi đi sứ Pháp về, rồi lại có cụ Bùi Viện sang Mỹ để nhờ Mỹ giúp, vua Tự Đức có cử cụ đi nhưng vì tính nước đôi nên không cho mang theo Quốc Thư, bảo cứ đi xem sao rồi tính. Cụ Bùi Viện đi mất hơn năm trời mới tới Mỹ, gặp được tổng thống Mỹ nhưng vì không có Quốc thư nên Mỹ không thể chính thức giúp được. Lúc cụ Bùi Viện quay về xin được Quốc thư của vua thì muộn rồi, Mỹ đã hết ghét Pháp sau cuộc chiến tranh Mexico.
Rồi cụ Nguyễn Trường Tộ dâng bao nhiêu bản điều trần, trần tình thiết tha mong vua cải cách, vua cũng xem kỹ, giao xuống các quan bảo bàn bạc và làm đi, các quan bàn bạc ngược xuôi, nhưng vì cụ Tộ là dân Công giáo nên các quan không ủng hộ.
Cực chẳng đã, vua Tự Đức phải mời cụ Tộ vào cung, mời cơm, bàn việc với vua,nghe cụ trình bày vua ủng hộ, nhưng vua hỏi:
- Khanh tài giỏi thật, thế có khoa bảng gì không?
Cụ nói cụ tự học và chủ yếu do Tây đào tạo, vua nói không có khoa bảng thì khó quá à.
Vua lại bày kế:
- Thôi bây giờ Khanh hãy tạm bỏ Đạo, có thế thì trẫm mới giao việc được, và khanh cũng dễ bề ăn nói với các triều thần [ ý vua là các quan thủ cựu] .
Nhưng cụ Tộ từ chối vì không thể bỏ Đạo được, khó mà ăn nói khi sang Tây mời chuyên gia, kỹ sư giúp.
Việc đành lỡ dở.
