Các đặc điểm về địa hình (núi cao, sông rộng) tạo nên sự ngăn cách tương đối giữa các khu vực. qua thời gian dài sẽ hình thành nên các nhóm dân cư có một số các đặc điểm riêng về giọng nói, phong tục tập quán. Hà Nội không phải là tên gọi của một vùng văn hóa, mà là tên gọi của một đơn vị hành chính có sự thay đổi nhiều lần về địa giới, bao gồm nhiều vùng văn hóa. Bởi vậy nếu nói về đặc điểm văn hóa thì sẽ không có một đặc điểm chung cho đơn vị hành chính Hà Nội.
Kể từ triều vua Nguyễn mới có tên gọi Hà Nội, dùng để chỉ một tỉnh ở khu vực đồng bằng sông hồng. Tỉnh này có bao gồm vùng đất xưa kia là kinh đô triều đại cũ. Khi không còn là một trung tâm chính trị thì trở nên suy sụp, tiêu điều.
Đến thời Pháp thuộc thì lại đặt phủ toàn quyền Đông Dương tại tỉnh Hà Nội. Chuyện này bởi vì nhiều lí do, trong đó có 2 lí do có thể nhận thấy:
- Đông Dương bao gồm 5 xứ. Lào và Campuchia thì dễ cai trị hơn. Nam kì là đất thuộc Pháp, người Nam Kì mang quốc tịch Pháp. Trung Kì cần thiết phải duy trì hệ thống quân chủ biểu tượng. Bắc Kì là đất nửa thuộc địa, nên cần đặt một trung tâm quyền lực để củng cố sự cai trị của Pháp.
- Chiến tranh Pháp - Thanh nổ ra, Trung Quốc là mối đe dọa lớn với sự ảnh hưởng của Pháp tại Việt Nam. Pháp cần có một sự chú ý đặc biệt đối với đất Bắc Kì giáp Trung Quốc.