Liên Xô không lên án, không có hành động quân sự ủng hộ Việt Nam
Không chỉ ở Việt Nam, mà ở nhiều nước khác, đặc biệt là ở Nga, cho đến gần đây người ta vẫn đặt câu hỏi tại sao Liên Xô lại im lặng trước việc Trung Quốc tấn công xâm chiếm các đảo của Việt Nam tháng 3/1988, dù Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác toàn diện (có thời hiệu 25 năm), mới được “10 năm tuổi”.
Trong bối cảnh Việt Nam gồng mình chống lực lượng hải quân rất mạnh của Trung Quốc ở Trường Sa, nhưng Moskva không hề có hành động nào, kể cả về ngoại giao và quân sự, tỏ rõ quan điểm lên án Bắc Kinh xâm lược và ủng hộ Việt Nam trên tuyến đầu chống Trung Quốc.
Điều 6 của Bản Hiệp ước nêu rõ: “Trong trường hợp một trong hai bên bị tấn công hoặc bị đe doạ tấn công, thì hai bên ký hiệp ước sẽ lập tức trao đổi ý kiến với nhau, nhằm loại trừ mối đe doạ đó và áp dụng các biện pháp thích đáng có hiệu lực, để bảo đảm hoà bình và an ninh của hai nước”.
Thế nhưng khi đó, Liên Xô chỉ bày tỏ thái độ ủng hộ Việt Nam trong việc “kêu gọi tìm giải pháp cho xung đột”, và Thứ trưởng Ngoại giao Liên Xô Rogachev đã thẳng thừng bác yêu cầu của Việt Nam muốn Liên Xô cùng ra tuyên bố chung lên án hành động của Trung Quốc ở Trường Sa.
Ông Igor Rogachev là thứ trưởng Bộ ngoại giao Liên Xô thời kỳ 1986/1991. Trước đó, Rogachev từng công tác tại ĐSQ Liên Xô tại Trung Quốc (1956/1961, 1969/1972). Trước thời điểm xảy ra vụ Gạc Ma, ông được Gorbachev phân công làm trưởng đoàn đàm phán biên giới với Trung Quốc.
Đã không lên án thì tất yếu là suốt thời gian xảy ra chiến sự, Hải quân Liên Xô đã “án binh bất động”, không có một hành động nào, dù chỉ là “biểu dương lực lượng” để “trấn an đồng minh” hay “uy hiếp Trung Quốc”, trái ngược hoàn toàn với những động thái của Liên Xô trong cuộc chiến tranh xâm lược của Trung Quốc năm 1979.
Tháng 2/1979, khi Việt Nam bị Trung Quốc tấn công biên giới, trên tinh thần Hiệp ước, Moskva đã khẩn trương cử đoàn cố vấn quân sự cấp cao sang Hà Nội và ngay lập tức lên tiếng răn đe Bắc Kinh sẽ bị tấn công nếu nước này không chịu rút quân.
Sau khi nhận được các thông tin đầu tiên về ý định tấn công Việt Nam của Trung Quốc, Hải quân Liên Xô đã điều động toàn bộ lực lượng Hạm đội Thái Bình Dương tới bảo vệ bờ biển Việt Nam, số lượng tàu lúc cao điểm lên tới 30 chiếc, vũ khí trang bị đầy đủ và sẵn sàng khai hỏa.
Thậm chí, các tàu ngầm diesel-điện của Hạm đội Thái Bình Dương-Nga đã lập một phòng tuyến ngăn chặn biên đội tàu sân bay Mỹ và gần 300 tàu của các hạm đội hải quân Trung Quốc. Một nhóm khác trấn thủ biển Hoa Đông để sẵn sàng tiếp ứng và uy hiếp từ hướng đó.
Song song với đó, Liên Xô cũng rút lực lượng ở các nước cộng hòa phía châu Âu về nước, triển khai một cuộc tập trận siêu lớn ở phía nam, huy động tới 600.000 quân và hàng ngàn máy bay, đồng thời chuẩn bị sẵn các kịch bản tấn công khu vực biên giới phía bắc Trung Quốc.
Vậy nhưng 9 năm sau, khi Việt Nam bị Trung Quốc tấn công cướp đảo, Liên Xô lại hầu như không có động tĩnh gì. Đâu là lý do đích thực? Một số chuyên gia quân sự và các nhà khoa học lịch sử uy tín đương đại của Nga đã tập trung tìm lời đáp cho câu hỏi này.
Ý kiến của các chuyên gia được đưa ra tại cuộc Hội thảo Bàn tròn trực tuyến mang tên “Vai trò của Liên Xô trong các cuộc xung đột tại Việt Nam cuối thập niên 70, 80 thế kỷ XX”, do báo Gazeta.ru tổ chức ngày 11/3/2014, nhân kỷ niệm 26 năm Trung Quốc tấn công xâm chiếm các đảo của Việt Nam ở quần đảo Trường Sa.
.
