LA GIOCONDA - Mona Lisa Mona_Lisa,_by_Leonardo_da_Vinci
1.Tên trah: La Gioconda (tiếng Ý) nghĩa là: Bà vợ ông Giocondo.
La Joconde (tiếng Pháp), cũg nghĩa như trên.
Mona Lisa nghĩa là: Quý bà Lisa.
Lisa del Giocondo nghĩa là: bà Lisa, vợ ông Giocondo.
Hiểu đầy đủ hơn thì đó là: Chân dug bà Lisa Gherardini, vợ ôg Francesco del Giocondo.
2. Mục đích vẽ: theo đơn đặt hàg, vẽ bà vợ yêu của ông Giocondo - nhà buôn tơ lụa của thàh Florence để treo mừg nhà mới.
3. Chất liệu: sơn dầu trên gỗ Dươg (poplar hay peuplier: cây Dươg, còn gọi là Dươg lá rug hay Bạch Dươg, 1 loại thực vật xứ lạh, hạt kín, có hoa, rụg lá về mùa Đôg nhưg 0 phải Thôg. Gỗ Dươg cứg, màu trắg hơi ngà, thớ mịn, nhẹ mà bền. Hy Lạp cổ đại và châu Âu trug cổ dùg làm khiên, bảg pha màu, ván ép, đàn Guitar, đàn Harp, bột giấy. Ấn Độ hiện đại dùg làm gỗ dán).
4. Kích thước: 77x53cm, tấm gỗ dày 1,3cm, trah theo chiều đứg.
5. Địa điểm vẽ: ban đầu tại xưởg vẽ của Leonardo ở Florence. Hàg ngày xe ngựa chở bà Lisa đến để vẽ trực tiếp. Về sau tác giả chỉh sửa tiếp 0 cần mẫu nữa.
6. Đặc điểm nhân vật: 0 fải là thiếu nữ 18 mà là thiếu phụ, đã qua thời xuân sắc nhưg vẫn còn đằm thắm, duyên thầm. Sắc đẹp chỉ vào loại TB khá, 0 sắc sảo rực rỡ, 0 có lôg mày. Nhân đây xin lưu ý các độc giả: giá trị nghệ thuật 0 phải ở chỗ cứ vẽ nhân vật đẹp nhất thì thàh kiệt tác, ngược lại cũg chẳg fải vì vẽ người xấu nhất mà trah vứt vào sọt rác. Kiệt tác 0 căn cứ vào nhan sắc của người mẫu mà tuỳ thuộc vào tài năg của tác giả.
7. Quá trìh vẽ: 1503- 1506 vẽ tại xưởg của tác giả ở Florence, sau đó bỏ bẵg 4 năm rồi sửa tiếp. Hoàn thàh 1516. Giả thiết khác cho biết tác giả còn chỉh sửa đến tận 1519.
8a. 1518 (theo sách La Joconde do Bảo tàg Louvre và tạp chí Connaissance des Arts hợp tác xuất bản năm 2005) vua Pháp Francois I mua thôg qua môi giới là học trò Salai (theo thày từ Ý sag Pháp), 0 rõ giá cả. Như vậy là mua trước khi tác giả mất.
8b. 1519 (theo từ điển trên mạg Wikipedia, bản tiếg Việt) vua Pháp Francois I mua lại của người thừa kế Salai (sau khi tác giả mất) với giá 4000 đồg florin vàg (tài liệu khác là đồg écu vàg) rồi treo trog lâu đài Fontainebleau. Vua Louis XIV cho chuyển trah tới cung điện Versailles. Sau Cách mạg Tư sản 1789 được đưa tới cug điện Louvre để thàh lập Bảo tàg quốc gia. Từ cuối 1799 Napoleon yêu thích tới mức sai lấy về treo trog phòg ngủ tại cug điện Tuileries. Từ 1804 trở lại Louvre đến nay.
9. Được đưa đi cất giấu nhiều lần tại các nơi trên đất Pháp vào thời chiến trah Pháp- Phổ (1870- 1871), Đại chiến thế giới I (1914- 1918), Đại chiến thế giới II (1939- 1945).
10. Được côg chúg Pháp biết đến rộg rãi từ nửa cuối thế kỷ XIX sau khi phái Biểu tượg ca ngợi hết lời trên các báo chí. Nổi tiếg khắp châu Âu sau vụ mất trộm năm 1911- 1913. Nổi tiếg khắp thế giới sau khi triển lãm tại Mỹ (1962- 1963) và Nhật, Nga (1974).
11. Hiện có 4 bức Mona Lisa khác (1/ Prado Gioconda, 2/ Isleworth Mona Lisa, 3/ Vernon Mona Lisa, 4/ Reynolds’s Mona Lisa) với nhiều nghi vấn: hoặc là bản vẽ thử của tác giả, hoặc là bản chép của các học trò, hoặc là bản chép có phần phóg tác hồi các thế kỷ XVI, XVII, XVIII. Các bản này đều jốg về loại sơn và cách vẽ nhưg lại có ít nhiều khác biệt so với bản gốc về nền toan, đặc điểm nhân vật, trag phục, phog cảh… Tất nhiên là 0 thèm kể vô số trah chép ở nửa cuối thế kỷ XX.
12. Mất trộm và bị phá hoại:
– 21/8/1911 bị nhân viên bảo tàg là Vincenzo Peruggia (người Ý) lấy cắp mag về Ý vì cho rằg đó là tài sản của nước Ý chứ 0 fải của nước Pháp.
Tên trộm Vicenzo Peruggia
Vị trí treo tranh Monalisa mất trộm năm 1911
1913 trộm Peruggia địh bán cho Bảo tàg Uffizi ở Firenzé thì bị cảh sát Ý bắt. Sau đó nước Ý cho triển lãm tại Bảo tàg Uffizi và Roma rồi trao trả Pháp (theo luật quốc tế thì đó là tài sản của nước Pháp sau khi vua Pháp đã mua và trả tiền sòg fẳg, có văn tự làm =).
Năm 1914, các quan chức Pháp đón nhận bức tranh MonaLisa do Ý trao trả
Dấu vết gia cố vết nứt gỗ đằng sau bức tranh La Gioconda
– 1956 bị hắt axit vào phần dưới tranh, phải mất rất nhiều công tu sửa.
– 30/12/1956 bị khán giả Ugo Ungaza Villegas (người Bolivia) ném đá làm mất 1 mẩu màu ở khuỷu tay trái (sau được tô lại). Kể từ 1957 tranh được che bằng kính chắn đạn.
– 4/1974 bị 1 phụ nữ tàn tật phun sơn đỏ vào mặt kính bảo vệ khi tranh đang bày tại Bảo tàng quốc gia Tokyo.
– 2/8/2009 bị 1 phụ nữ Nga ném 1 cốc trà bằng đất nung (mua tại quầy lưu niệm ngay tại Louvre) làm vỡ kính bảo vệ (may tranh không sao).
– Từ 6/4/2005 đến nay được bày riêng trên 1 bức tường ở Salle des Etats (vẫn trong Louvre), có kính chắn đạn, có điều hoà nhiệt độ và độ ẩm, có hàng rào ngăn cách, có 2 nam- nữ cảnh sát cao to đứng trực sát hàng rào để đề phòng khách lấn rào.
13. Lượng khách xem hàng năm: 6 triệu/2005, hơn 8 triệu/2011. Ai đã vào tham quan Louvre thì hầu như đều xem Mona Lisa, dù có người đã nhẵn mặt bức này. Hễ bảo tàng đã mở cửa thì bao giờ trước mặt tranh cũng có khoảng 30- 50 khách đang chen chúc để xem với thái độ đau khổ vì đông quá.
14. Triển lãm tại nước ngoài.
– 1913 bày tại Uffizi (Firenzé) và Roma – Ý, trước khi trao trả về Pháp.
– 12/1962 đến 3/1963 triển lãm tại New York và Washington DC. 2 triệu người đã đến xem tranh trong thời gian 3 tháng
– 1974 đi triển lãm tại Tokyo (Nhật) và Mockva (Liên xô). Tại Tokyo mỗi ngày có 20.000 khán giả đến xem tranh.
15. Trị giá thực
– 4000 đồng florin (écu) vàng năm 1519, nghe đồn phải chở bằng 3 cỗ xe ngựa.
– 1962, trước khi đi bày ở New York, hai bên Pháp – Mỹ đã nhất trí mua bảo hiểm 100 triệu USD. Sau đó họ lại không mua mà chi dùng rất nhiều vào việc bảo vệ đến từng ly cho tranh.
– 2009, người ta thử tính toán lại, có bù trừ lạm phát thì tranh trị giá khoảng 700 triệu USD. Nếu tin vào con số này thì đây là kỷ lục thế giới mọi thời đại, bỏ cách rất xa các giá tranh kỷ lục khác như tranh No 5, 1948 của Jackson Pollok, bán tháng 11/2006 cũng chỉ đạt tới 140 triệu USD.
16. Chuyện thị phi.
Bất cứ ai quá nổi tiếng đều bị ít nhiều điều tiếng thị phi. Bức tranh La Gioconda cũng là một điển hình cho chuyện này.
-Từng có nhiều ý kiến bác bỏ rằng người mẫu là Lisa- vợ của ông Giocondo và gán vai này cho khoảng 10 người khác, ví dụ như: nữ hầu tước Isabella d’Este, cô nhân tình Patrificia của nhà quý tộc Medici, con gái riêng tên là Caterina hoặc con gái ruột tên là Bianca Giovanna của nhà quý tộc Sforza hay một gái điếm cao cấp có biệt danh Hổ cái… thậm chí có giả thiết cho rằng chính tác giả đã tự hoạ mặt mình (!) Tất nhiên tất cả đều thiếu thuyết phục.
– Cũng từng có vô số chẩn đoán rất khó nghe rằng: người mẫu bị điếc, bị móm, bị đau răng, lại đang mang thai hay đang có tang hoặc đang… hứng tình, thậm chí là đàn ông giả gái hay… đồng tính.v.v… Thật là nhảm nhí vô độ ! Xin các bạn đọc đừng bận tâm. Chúng ta không xem tranh vì mục đích ấy.
17. Tranh thị phi
Cũng vì ghen với kiệt tác quá nổi tiếng này mà nhiều hoạ sỹ đã vẽ tranh để nhại hay nhạo báng, điển hình trong số đó là:
– 1883 bị Eugène Bataille vẽ đả kích Mona Lisa đang ngậm tẩu nhả khói chữ O.
– 1919 bị Marcel Duchamp vẽ thêm râu ria lên 1 phiên bản, đặt tên là L.H.O.O.Q.
– 1930 bị Fernand Léger vẽ tranh lập thể, lấy tên là La Joconde với chùm chìa khoá.
– 1954 bị Salvador Dali tự hoạ đè lên phiên bản và thêm đôi tay lông lá đang cầm tiền, đặt tên là Self portrait as Mona Lisa.
– 1963 bị Andy Warhol làm tranh in lưới cùng một lúc có tới 29 hình Mona Lisa và đặt tên là Thirty are Better than One (30 tốt hơn 1).
– 1971 bị Rick Meyerowitz vẽ tranh affiche Mona Gorilla với đầu đười ươi.
– 1974 bị Terry Pastor vẽ tranh Magritta Lisa bị lấp mặt sau quả táo xanh.
– 1974 bị Chester Browton vẽ tranh A Chip Off the Old Block với cô gái tóc trắng hở ngực đang ngồi trước bức La Gioconda bị buộc 2 vòng dây đỏ.
– 1977 bị Rita Greer vẽ tranh Mona Lisamouse với đầu chuột.
Leonard de Vinci đang vẽ La Joconde, tranh khắc của Charles Lemoine (1845)
