SỐC ĐỘ CAO
Điều lo lắng hàng đầu của những đoàn đến Tây Tạng chính là sốc độ cao (đặc biệt với những người sống ở vùng có độ cao thấp như Việt Nam
Về đến Hà Nội em check độ cao thấy có 20m so với mực nước biển thôi
. Trong khi độ cao trung bình của những địa điểm trong chuyến đi Tây Tạng vào khoảng 4000m, có sự chênh lệch khá lớn. Nếu các bác tìm hiểm trên các diễn đàn, sẽ có rất nhiều chia sẻ của những người đi trước về đơn thuốc cho việc sốc độ cao, thậm chí có người không uống bất kì thuốc gì cũng không làm sao hết. Điều này chắc có thể giải thích do cơ địa của mỗi người khác nhau. Em cũng chia sẻ với mọi người về tình hình của đoàn em để mọi người tham khảo:
Trước hết phải nói qua về thành phần đoàn. Như đã đề cập ở ban đầu, đoàn em có 9 người (4 nam – 5 nữ). Phải nói 1 điều là đoàn em khá trẻ, ngoại trừ cô Thanh sinh năm 1963 và anh Bình sinh năm 1973 thì 7 người còn lại đều là 8x (từ đời đầu đến đời cuối
). Nên có thể nói rằng về mặt bằng chung thì sức khỏe cả đoàn đều khá tốt.
Trước lúc đi khoảng 2 tuần, hầu như mọi người trong đoàn đều bắt đầu uống Hoạt Huyết Dưỡng Não. Người thì uống loại của Traphaco, người thì uống loại của Úc của Nhật. Tuy cũng có 1 số người đi trước nói rằng Hoạt Huyết Dưỡng Não không có tác dụng lắm cho việc chống sốc độ cao, nhưng kệ, dù gì cũng là thuốc bổ, không chống sốc được thì vẫn tốt cho đầu óc cơ mà
thế nên bọn em vẫn uống chăm chỉ nhiệt tình. Thậm chí trong suốt 13 ngày của chuyến đi, một số thành viên trong đoàn vẫn duy trì uống đều đặn.
Thuốc chống sốc độ cao bọn em tham khảo được 2 loại thuốc chính như sau:
1. Acetazolamid (Diamox) 250mg X 15 viên:
Uống ngày 2 viên chia 2 lần sáng chiều, bắt đầu uống trước khi đi đến vùng cao ít nhất 48h, thông thường uống trong 3 ngày, nếu triệu chứng AMS xuất hiện nhiều như đau đầu, khó thở thì tiếp tục uống đến 5 ngày. Mục đích thuốc này có tác dụng phụ gây toan chuyển hóa, kích thích thân não tăng thông khí và gây thở nhanh kể cả lúc ngủ nên có thể bù trừ 1 phần tình trạng thiếu oxy trong lúc ngủ gây hiện tượng khó ngủ. (Lưu ý triệu chứng phụ là bị tê tay sau 2 ngày uống, sau đó sẽ hết sau 1 ngày) à thuốc này có thể tìm mua dễ dàng ở các hiệu thuốc nhưng có vẻ có nhiều loại và nhiều mức giá khác nhau. Em mua ở hiệu thuốc trước cổng viện Việt Đức, vì 20v, 8500đ/viên
2. Dexamethasone 4mg X 15viên:
Uống ngày 3 viên chia 3 lần, chỉ uống khi bắt đầu có triệu chứng AMS nặng như đau đầu, mất ngủ hoàn toàn. Thuốc có tác dụng chống phù não nên giảm bớt cơn đau đầu. Tác dụng phụ nếu dùng kéo dài > 5 ngày là suy tuyến thượng thận cấp, phù nhẹ mặt thoáng qua và hết khi ngừng thuốc. Nên hỏi ý kiến nhân viên y tế trước khi uống. à đơn thuốc trên mạng là như vậy, tuy nhiên thực tế đi mua thuốc thì tất cả bọn em chỉ mua được loại 0.5mg chứ không hề có loại 4mg. Hiệu thuốc cũng giải thích rằng mỗi ngày chỉ nên uống không quá 2mg vì nếu uống nhiều hơn có thể ảnh hưởng đến dạ dày.
Trái ngược với việc thống nhất khi uống Hoạt Huyết Dưỡng Não, đến 2 loại thuốc này đoàn em chia ra làm 2 trường phái: Vợ chồng em, anh Bình, chị Trang và anh Tùng đều quyết định uống Diamox (loại số 1) trước khi di chuyển đến Lhasa 2 ngày (tức là 1 ngày trước hành trình). Sau khi uống thì có em và chị Trang là xuất hiện triệu chứng phụ là tê tay nhưng không ảnh hưởng nhiều. Nhóm còn lại là cô Thanh, anh Vũ, chị Giang và chị Linh quyết định không uống thuốc mà để cơ thể tự thích nghi với độ cao.
Đến Lhasa ở độ cao 3600m, khi mới đến sân bay tất cả mọi người đều rất vui vẻ, khỏe mạnh, chưa xuất hiện dấu hiệu gì của việc sốc độ cao. Thậm chí chị Linh còn nói đùa là với tình hình sức khỏe như này có khi chị đi Kora được ý chứ (Chị Linh xác định ngay từ đầu là sẽ không đi kora mà chỉ chiêm bái Ngân Sơn từ xa thôi). Tuy nhiên, sau quãng đường 1 tiếng từ sân bay về đến khách sạn, những dấu hiệu sốc độ cao đầu tiên đã bắt đầu xuất hiện. Chị Linh và chị Giang bắt đầu đau đầu mệt mỏi khi về đến khách sạn. Anh Vũ đến chiều tối cũng bắt đầu có dấu hiệu mệt mỏi. Như vậy là trong số 4 người không uống thuốc, chỉ có duy nhất cô Thanh do đã tập khí công rất nhiều năm nên không bị ảnh hưởng gì, còn 3 người còn lại đều bắt đầu sốc độ cao ở các mức độ khác nhau. Woeser (Giám đốc Road to Tibet) và Sonam đều nhắc đi nhắc lại với đoàn em rằng phải uống thật nhiều nước, đấy là phương thức hạn chế sốc độ cao hữu hiệu nhất. Công nhận chưa bao giờ bọn em uống nhiều nước như chuyến đi này, 1 đêm phải dậy đi vệ sinh đến 3-4 lần
Bệnh sốc độ cao này thường nghiêm trọng về tối, đến tối hôm đó anh Vũ quyết định uống ngay 2 viên của thuốc số 2 (Dexamethasone). Sáng hôm sau anh đã khỏe mạnh lại bình thường. Chị Giang và chị Linh vẫn chưa muốn uống thuốc. Đến tối ngày thứ 2 ở Lhasa, đoàn có nhờ ông chủ khách sạn đưa đi mua Hồng Cảnh Thiên (thuốc của người Tạng mà nghe bảo cũng có tác dụng chống sốc độ cao). Tuy nhiên thuốc cũng không có tác dụng gì nhiều.
Sang đến đoàn uống thuốc, ngày đầu tiên ở Lhasa theo đúng đơn thì sẽ là ngày cuối bọn em uống thuốc. Nhưng vợ chồng em, anh Bình và anh Tùng vẫn quyết định uống thêm 2 ngày nữa cho chắc cú. Tức là chúng e sẽ ngừng thuốc vào ngày thứ 5 của chuyến đi, ngày di chuyển từ Shigatse lên EBC ở độ cao 5200m. Chị Trang quyết định ngừng thuốc luôn sau khi uống đủ 3 ngày.
Đến ngày thứ 3 trên đất Tạng, đoàn xuất phát đi Shigatse (độ cao 3900m). Chị Linh và chị Giang vẫn còn rất mệt mỏi, hầu như dọc đường 2 chị xuống khỏi xe để ngắm cảnh rất ít. Đến tối hôm đấy Sonam rất lo lắng hỏi em vì thấy tình trạng của chị Linh. Sonam cảnh báo rằng nếu tình trạng của chị không khá hơn thì không thể để chị đi tiếp được, vì lên đến độ cao 5200m sẽ gây sức ép lên tim, nếu có vấn đề gì sẽ rất khó xử lý. Đoàn em cũng đồng ý với Sonam rằng nếu đến sáng hôm sau tình trạng không khá hơn thì sẽ phải liên hệ với Woeser để đưa chị về lại Lhasa. Đấy là điều cả đoàn ít mong muốn nhất, vì chị Linh lúc nào cũng bảo nhìn thấy Everest là ước mơ từ năm 12 tuổi của chị. May mắn làm sao tối hôm đó 2 chị quyết định uống 2 viên Dexamethasone đầu tiên. Sáng hôm sau chị Linh đã tỉnh táo hơn và có thể tiếp tục hành trình. Tuy rằng khi lên đến độ cao 5200m chị vẫn mệt mỏi, nhưng có sự trợ giúp của thuốc mà chị vẫn có thể tiếp tục đồng hành với đoàn. Phải đến tận ngày thứ 10 của hành trình, tức là sau khi đoàn em hoàn thành kora và bắt đầu di chuyển về Lhasa 2 chị mới hoàn toàn thích nghi với độ cao, tận hưởng hoàn toàn cảnh sắc trên đường đi.
Như vậy tổng kết lại về tình trạng sức khỏe của đoàn, 5 thành viên uống thuốc của đoàn đều khá khỏe mạnh, không có dấu hiệu sốc độ cao và hoàn thành trọn vẹn kora. 3 thành viên không uống thuốc ngoại trừ cô Thanh đều bị sốc độ cao và ít nhiều có ảnh hưởng đến chuyến đi. Rút kinh nghiệm từ đoàn em, em cũng khuyên mọi người nếu chuẩn bị đi Tibet trong tương lai thì nên uống thuốc, trừ phi bác đã từng đi Tibet và không bị sốc độ cao. Còn lại việc không uống thuốc trước khi đi Tibet lần đầu tiên khá rủi ro, 50-50 là mình sẽ bị shock độ cao hoặc không. Phòng bao giờ cũng hơn chống mà
Một lưu ý khác cũng rất quan trọng là bình xịt mũi nước biển sâu. Khi lên đến Lhasa là mọi người cần phải sử dụng luôn, 30’-1 tiếng xịt 1 lần hoặc xịt mỗi khi cảm thấy mũi khô hoặc khó thở. Em chủ quan không xịt ngay, đến 2 ngày sau mũi đau và xì mũi ra máu. May đã kịp khắc phục ngay nên chưa đến mức chảy máu cam