Kapi
09-12-2009, 01:15 PM
Trứng cá - Jamaican Cherry
Cây trứng cá (còn gọi là Mật sâm tại Việt Nam), có nguồn gốc tại vùng Nam Mexico, Trung Mỹ và vùng nhiệt đới Nam Mỹ. Cây được trồng khá phổ biến tại những khu vực ấm áp của Châu Mỹ, Ấn độ, Đông Nam Á, Mã lai, Indonesia và Philippines. Cây được thuần hóa dễ dàng tại nhiều nơi trên thế giới đến mức độ được xem là cây 'nhà' của mọi nơi !
Theo McMillan thì Trứng cá được trồng lần đầu tiên tại Ceylon (Sri Lanka) vào năm 1912. Một số cây đã được Bộ Canh nông Hoa Kỳ đưa vào trồng thử tại Hawaii vào 1922. Trứng cá đã được trồng trước đây tại vùng Nam Florida để lấy quả và dùng làm cây tạo bóng mát, nhưng hiện nay cây không còn được ưa chuộng như trước.
Cây được xem là loại cây dễ trồng nhất trong mọi loại cây đang được thử trồng trong bầu khí quyển bị ô nhiễm quá mức của Thành phố Manila tại Philippines. Cây phát triển mạnh tại những vùng đồi trọc, bãi và ghềnh đá nên đang được đánh giá trong các công trình trồng cây tái tạo rừng tại Philippines nơi mà việc trồng các loại cây khác bị thất bại, ngoài ra cây cũng giúp tạo lại môi sinh thiên nhiên nhờ quả cung cấp thực phẩm cho chim và dơi.
Quả trứng cá được bày bán tại các chợ ở Mexico. Tại Brazil, quả bị cho là quà nhỏ để có thể khai thác thương mãi, nhưng được khuyến cáo là nên trồng dọc ven sông, do ở hoa nhiều và quả khi chín sẽ rụng theo dòng nước, tạo mồi dụ cá..giúp ngư dân. Tại Mã lai, cây được xem là..gây hại nếu trồng trong vườn vì loài dơi ăn quả rồi bay vào ẩn trú dưới mái nhà làm hư hãi vòm cửa, cấu trúc..do phân dơi có màu hồng đỏ lẫn với hạt chưa tiêu hóa kịp
Tên khoa học và các tên khác:
Muntingia calabura thuộc họ thực vật Elaeocarpacea
Tại Việt Nam: Mật sâm
Tên Anh-Mỹ: Jamaica Cherry, Muntingia, Panama berry;
Mexico: Capolin, palman, bersilana ; Brazil: calabura hay pau de seda ; Pháp (Guadeloupe): bois ramier hay bois de soie; Tây ban Nha: Bolaina yamanaza, cacaniqua
Malaysia: buah cheri; Thái Lan: Lakop farang; Kampuchea: Kakhop
Philippines: Aratilis, aratiles
Đặc tính thực vật:
Cây trứng cá thuộc loại tiểu mộc cao 7-12 m, phân nhánh ngang và sà. Lá hình trái xoan có tai, chỉ về một bên ở đáy, kéo dài thành mũi nhọn, sắc ở chóp. Lá có lông trĩn (dính) ở cả hai mặt, mặt trên mảu lục xậm; mặt dưới màu xám hay nâu xám, nhiều lông hơn; Mép lá có răng cưa không đều. Là dài 5-12.5 cm x 2-4 cm. Hoa mọc đơn độc hay thành nhóm 2-3 hoa ở nách lá; hoa lớn chừng 1.25-2 cm, 5 đài hoa màu xanh, 5 cánh hoa màu trắng, xếp từng nhóm 3 cái trên một cuống dài, cuống hoa dài hơn cuống lá. Hoa chỉ nở và giữ được một ngày, cánh hoa rụng khi chiều xuống. Quả hình cầu, đường kính 1-1.25 cm, khi chín màu đỏ có khi vàng; da mỏng và mịn, thịt mọng nhiều nước. Hạt rất nhiều, nhỏ, màu vàng nằm trong lớp thịt ngọt
Cây hầu như cho quả quanh năm, tuy nhiên tại Florida cây ngưng trổ hoa, ra trái trong các tháng lạnh của mùa Đông.
Thành phần dinh dưỡng:
100 gram quả , phần ăn được, chứa : (phân chất theo mẫu quả tại El Salvador)
- Calories 78
- Chất đạm 0.324 g
- Chất béo 1.56 g
- Chất sơ 4.6 g
- Calcium 124.6 mg
- Phosphorus 84.0 mg
- Sắt 1.18 mg
- Carotene 0.019 mg
- Thiamine 0.065 mg
- Riboflavine 0.037 mg
- Niacin 0.554 mg
- Ascorbic acid 80.5 mg
Quả trứng cá rất được trẻ em ưa thích, ăn quả ngay khi hái, tuy nhiên quả tương đối dính tay. Quả có thể nấu chín để làm mứt. Lá có thể dùng nấu nước uống như nước trà.
Thành phần hóa học:
Lá: Lá cây trứng cá chứa nhiều hợp chất như loại dihydrochalcones, flavonoids gồm các flavane, flavanone và muntingone (môt chất chuyển hóa loại flavonol).
Rễ: chứa nhiềuflavonoids loại 7,8-di-O-(thay thế)-flavanes, biflavanes và flavones
Các nghiên cưu khoa học về trứng cá:
Hoạt tính làm dịu đau, chỉ thống của lá trứng cá:
Nghiên cứu tại Khoa Dược ĐH Mara, Selangor (Malaysia) ghi nhận nước chiết (nồng độ 50%) từ lá cây trứng cá, bằng nước và chloroform có tác dụng ngăn chặn phản ứng đau nơi chuột thử nghiệm, gây đau bằng cách dùng dĩa hơ nóng (hot plate test). Hoạt tính giảm đau được cho là tác động vào hệ thần kinh trung ương , điều hòa các thụ thể loại muscarinic, alpha(1)-adrenergic, al pha(2)-adrenergic, beta-adrenergic và GABAergic. (Methods and Findings in Experimental and Clinical Pharmacology Số 29-2007).
Tác dụng chống Ung thư:
Nghiên cứu tại ĐH Dược, ĐH Illinois, Chicago ghi nhận dịch chiết bằng ethanol từ rễ của cây trứng cá có tác dụng diệt bào chống lại các tế bào ung thư P-388, hoạt tính này được cho là do ở các flavanes trong rễ. (Journal of Natural Products Số 54-1991).
Nghiên cứu tại Viện Kỹ thuật Tajen, Pingtung (Taiwan) ghi nhận các hợp chất chalcones ly trích từ lá cây trứng cá có hoạt tính diệt bào chống lại các tế bào ung thư loại P-388 và HT-29 ở nồng độ IC50 < 4 microg/mL (Planta Medica Số 71-2005). Các dichalcones còn có hoạt tính chống ngưng tụ tiểu cầu khá rõ rệt (Planta Medica Số 73-2007)
Hoạt tính hạ huyết áp:
Nghiên cứu tại Viện Kỹ thuật Dược Khoa Pintung (Taiwan) ghi nhận hoạt tính của dịch chiết bằng methanol từ lá cây trứng cá có một số tác động trên hệ tim mạch của chuột đã bị gây tê: các tác động sinh học gồm gây giảm áp huyết ở kỳ tâm thu (liều dùng để chích qua tĩnh mạch cho chuột là 50 mg/kg), sự giảm huyết áp đầu tiên kéo dài 10 phút, và sau đó có thể kéo dài ít nhất 180 phút sau khi chích. Hoạt tính trên huyết áp này không liên hệ đến nhịp tim và các nồng độ về khí và chất điện giải trong máu. (American Journal of Chinese Medicine Số 34-2006).
Vài phương thức sử dụng:
Gỗ: Gỗ thân bên ngoài màu vàng nhạt, nhưng nơi tâm màu đỏ nhạt, cứng và chắc, có hạt mịn tương đối chịu lực, trọng lượng nhẹ, khá bền khi dùng trong nội thất: có thể làm vách, hộp và đồ mộc gia dụng. Cành làm củi rất tốt, dễ nhóm lửa, khi cháy cho độ nóng cao và ít khói. Tại Jamaica, dân chúng tìm nhặt các cành bị gẫy do giông bão, phơi khô rồi cắt nhỏ dùng làm củi đun bếp. Tại Brazil, cây được nghiên cứu để làm bột giấy. Tại nhiều nơi trên thế giới, cây trứng cá nhờ khà năng mọc nhanh nơi các vùng đất khô cằn, chịu được hạn, lan rộng dể dàng nhờ chim và dơi, nên được dùng làm loại cây lý tưởng để tái tạo rừng (tuy nhiên cây không chịu được nước phèn nên không trồng được tại các vùng nước lợ).
Vỏ thân: Dùng đan làm vách nhà ở vùng nông thôn Nam Mỹ, bện thành giây
Thuốc dân tộc : Hoa được xem là có khả năng sát trùng. Nước sắc hoa dùng làm thuốc chống co giật, trị nhức đầu. Tại Kampuchea, lá dùng trị bệnh gan.
Tài liệu sử dụng:
USDA Plants Profile : Muntingia calabura
Plants of Warm Climates (Julia Morton)
A Guide to the Wayside Trees of Singapore (Wee Yeow Chin)
Cây có vị thuốc ở Việt nam (Phạm Hoàng Hộ)
Theo
www.yduocngaynay.com (
http://www.yduocngaynay.com)