sau cách mạng phục hưng văn hóa tầm thế kỷ XV thì tây Âu nó vươn lên mọi mặt, xóa bỏ chế nông nô, đẩy mạnh tư bản phát triển, khoa học kỹ thuật phát triển. Còn Nga (Đông Âu lúc đó đa số thuộc Nga) vẫn chìm trong u tối, chế độ nông nô sau đó đc hạn chế nhưng vẫn còn chủ nô tới khi cách mạng tháng 10/1917 nổ ra, kinh tế tư bản không quá triển nên khoa học kỹ thuật cứ đi sau Tây Âu vậy cụ.
Ở châu Á dù xóa bỏ nông nô sớm nhưng rơi vào đêm trường phong kiến tới thế kỷ 20 luôn

châu Phi thì thôi, không cần bàn nữa, nhiều nước mang tiếng "dân chủ" nhưng k khác quân chủ chuyên chế - độc tài cha truyền con nối.