Đúng ngày này, 50 năm trước đây, ngày 18-3-1970, Tướng Lon Nol, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Campuchia làm đảo chính lật đổ Sihanouk, một sự kiện làm thay đổi chính trường Campuchia và hệ luỵ đến cách mạng ở Việt Nam và số phận Sihanouk.
Ngay sau đảo chính, tháng 5-1970, Tổng thống Nixon ra lệnh tung quân đội Hoa Kỳ sang đánh phá vùng đất thánh mà Lực lượng Giải phóng đồn trú trên lãnh thổ Campuchia, rồi lực lượng Khmer Đỏ của Pol Pot, thù địch không đội trời chung với Sihanouk, nay phải bắt tay với ông, cuối cùng khi thắng lợi thì một số thành viên gia đình Sihanouk bị thảm sát dưới tay Khmer Đỏ, trong khi ông bị quản thúc ở Phnom Penh. Cuối cùng là cuộc vượt ngục ngoạn mục của ông thoát khỏi bọn đồ tể Pol Pot, nhưng lại không thoát khỏi cái vòng kim cô của Chu Ân Lai.
Sihanouk đã từng là bạn tốt của nhân dân Việt Nam, từng giúp Việt Nam trong những năm khốn khó, và ngược lại Việt Nam cũng dành cho ông những tình cảm rất tốt, cứu ông trong những vụ mưu sát của phe đối lập, tưởng chừng không bao giờ ông quên ơn, nhưng sau 1979, ông đăng đàn buộc tội “Việt Nam xâm lược Campuchia” và không tới thăm lại Việt Nam dù chỉ một lần.
Cũng giống như C.hủ tịch Hồ Chí Minh ở Việt Nam thì cuộc đời của Sihanouk cũng xuyên suốt lịch sử nước Campuchia yêu quý của ông thời cận đại
Bài viết này, nhân 50 năm ngày đảo chính ở Campuchia, nhằm ôn lại những hiện thực lịch sử thăng trầm của 3 nước Đông Dương, để cho các cụ có cái nhìn đa chiều về ông Sihanouk và có sự cảm thông khi đánh giá ông.
Đây là bài viết tổng hợp, không phải là luận vân khoa học, lịch sử.… một phần dựa trên cuốn hồi ký “Từ cuộc chiến chống CIA đến người tù của Khmer Đỏ” của Sihanouk
Vì bài có nhiều hình ảnh, để liên tục cho người đọc, mong các cụ đừng tổ lái và vật nhau