Mã Pì Lèng là con đèo ở phía Bắc huyện Mèo Vạc, tên gọi này xuất phát từ tiếng Quan Hoả, theo cách hiểu của những người dân địa phương nghĩa là “sống mũi ngựa”. Đèo nằm trên tuyến đường Đồng Văn – Mèo Vạc, có chiều dài khoảng 20km, nơi đây được đánh giá là nóc nhà của Cao nguyên đá Đồng Văn. Đỉnh đèo cách thị trấn Đồng Văn khoảng 10km về phía Tây, thuộc địa phận xã Pải Lủng (Mèo Vạc – Hà Giang).
Điểm qua sát
Chỗ để xe
Đường đèo chạy men theo sườn phải hẻm vực sông Nho Quế. Sườn núi dốc, vách dựng đứng. Địa hình xung quanh chủ yếu là núi đá vôi với sự thay đổi liên tục các dạng vi kiến tạo. Đứng trên đỉnh đèo có thể bao quát được toàn bộ một vùng cao nguyên rộng lớn. Phía dưới, dòng sông Nho Quế như một dải lụa mầu uốn lượn qua các khe núi hẹp. Hai bên sườn núi dọc theo con sông là bản làng người Mông ẩn hiện trong màu xanh của những nương ngô. Đỉnh Mã Pì Lèng còn được đánh giá là điểm quan sát toàn cảnh vào loại đẹp nhất Việt Nam và thế giới. Tại đỉnh đèo nhìn ra xung quanh có thể thấy một khung cảnh bao la với dày đặc những dãy núi đá vôi trùng điệp, đủ các hình dạng mà tiêu biểu là những ngọn núi hình kim tự tháp. Như ngọn tháp kim Pải Lủng, nằm trên đỉnh núi cao hơn 1500m (so với mực nước biển) bên phải đường Mã Pì Lèng, được cấu tạo từ đá vôi, thân hình tháp, mũi nhọn hình kim. Từ độ cao 1000m trên đường đèo ngước nhìn lên thấy tháp đá vững chãi, uy nghi dựng thẳng lên trời; đây là dạng núi tháp rất hiếm gặp. Ngoài ra khu vực này còn có rất nhiều những vách kiến tạo dạng dốc đứng độ cao có nơi lên tới hàng vài trăm mét, trải dài ra hai bên tạo thành bức tường đá khổng lồ. Nhưng có lẽ đẹp và kỳ vỹ nhất phải kể đến là hẻm vực Nho Quế (tiếng địa phương là Chua Ty – dãy núi hẹp). Nằm cách đỉnh đèo khoảng 1km về phía Đông, hai bên là vách đá dựng đứng có độ cao 670m, được cấu tạo từ đá vôi. Dưới sâu là dòng sông Nho Quế chảy qua giữa khe núi, bên trên là rừng đá tai mèo với nhiều hình thù hấp dẫn. Chính điều đó đã làm say lòng biết bao du khách khi dừng chân trên đỉnh đèo, để rồi cái mỹ tự “đệ nhất hùng quan” cũng được gắn luôn theo tên gọi Mã Pì Lèng.
Sông Nho Quế ngày mù mịt