Tôi không ủng hộ chuyện chê quá lời các bình luận viên - tường thuật viên WC của VTV. Nói gì thì nói, họ đang miệt mài phục vụ người xem. Cũng có phần họ là đồng nghiệp gần gũi từ lâu của tôi. Và họ cũng cho ta nhiều nhận định và suy nghĩ mà ta không có. Nhưng tôi nghĩ các bạn ấy cần khắc phục những điểm sau khi tường thuật các trận bóng:
1-"Khen chê theo chiều ..bóng":
Khi một đội có thế trận tốt hơn và nhất là khi có bàn thắng, thì các tường thuật viên thấy cái gì ở họ cũng hoàn hảo, còn đối phương thì có bao nhiêu điểm yếu. Rồi khi thế trận đổi chiều thì ngược lại. Khi Senegal áp đảo thì "Các cầu thủ Senegal rất nhanh, mạnh mẽ và chẳng thiếu kỹ thuật". Rồi sau đó khi Nhật Bản san bằng tỷ số thì "Các cầu thủ Senegal giàu thể lực nhưng có phần vụng về".
2- "Ông biết tuốt":
Thôi thì ở phòng thay quần áo cựu danh thủ đã khuyên bảo gì đó nên bạn anh đã áp dụng thành công. Rồi thì huấn luyện viên nọ đã có bài bản cho tình huống này..v.v(Ta thừa biết là có cả trăm yếu tố biến động trong một trận đấu và dạng thông tin kiểu đó chả ai kiểm chứng nổi. Nó giống như "Gọt chân cho vừa giày")
Vẫn biết là các bạn trước khi tường thuật đã sưu tầm rất nhiều tư liệu, số liệu, lịch sử thi đấu..Nhưng có nhất định phải nói cho kỳ hết hay không. Có cảm giác bị hội chứng "Mất tiền mua mâm phải...nói cho hết". các số liệu có thể rất tốt nếu giúp mở rộng tầm nhìn. Nhưng nhiều lúc trên sân quả bóng đã được đưa tới vòng cấm địa mà người tường thuật vẫn cố nói cho hết chuyện cách đây một hai chục năm đội bóng nọ, cầu thủ kia có thành tích gì. Và đang nói những cái đó bỗng hét lên thất thanh (mà lời thất thanh vẫn ở đoạn đang nói chuyện xưa) do bóng suýt vào khung thành. Rõ khổ!
3 -"Nói như cụ tiên chỉ làng ta".
Có lúc người tường thuật trận bóng còn dạy dỗ cả huấn luyện viên các đội tham gia WC. Không phải là tuyệt đối không được làm chuyện đó, nhưng nó cũng một vừa hai phải thôi. Nói gì thì nói mình đang...ngồi đáy giếng. Mình đang ở chỗ nào của bóng đá thì ta đều biết. Trừ khi ta muốn thành cường quốc bình luận bóng đá bởi không thể là cường quốc đá bóng.
4- "Biết rồi,khổ lắm ,nói mãi!"
Nhiều khi có cảm giác các bạn nếu đã nói về một điều khá hiển nhiên nào đó thì sẽ nói từ đầu đến cuối lặp đi lặp lại mãi không thôi. Đội Châu Phi quen đá trời nóng hơn - ok. VAR là cái mới - ok. Nhưng nghe hàng chục lần điều đó trong một trận bóng thì cũng chối. Nói nhiều cũng được, nhưng tránh thành lải nhải.
5- "Nói như đài phát thanh"
Ý là đối tượng phục vụ là người xem truyền hình, không phải người nghe đài. Người xem thấy cầu thủ Nhật chảy máu mũi, ra sân rồi vẫn vào, quệt máu chảy ra mà tiếp tục chạy. Chỉ cần nói thêm một câu"Ta đang thấy tinh thần của các samurai xanh" là đủ, sao phải miêu tả nào là anh ấy bị chảy máu mũi, mào là anh ấy vẫn tiếp tục ra sân...Người ta nhìn thấy hình ảnh cổ động viên trên khán đài cũng như bạn, sao bạn phải miêu tả (mà rất vụng) là: Ơ kìa, cô kia đang "há hốc mồm" (!)
Mà nói chung nên tiết chế những diễn đạt kiểu như "Máu đã đổ", "Không chỉ mồ hôi mà cả máu đã đổ". Không sai, nhưng nó cứ cải lương thế nào ấy. Hãy nương theo hình ảnh mà nhấn nhá chứ đừng diễn tả lại hình ảnh.
6- "Nói như Tây, bình như ta"
Một vài lúc diễn đạt kiểu Tây cũng tốt. Cách diễn đạt Tây có cái hay của nó. Nhưng có tường thuật viên ngấm cái diễn đạt Tây quá. Mà ngấm nhưng không nhuyễn. Nên nhớ người Việt nói tiếng Việt giỏi mới là khó nhất. Mà không chỉ người Việt mà ai cũng thế, nói cho nhuyễn tiếng mẹ đẻ mới khó.
vv...và vv.. Còn nhiều nữa nhưng tạm dừng ở đây.
Cái gốc là gì? Chính là - như các bạn hay nói - cách tiếp cận (với các bạn là cách tiếp cận việc tường thuật hay bình một trận bóng).
Khi bạn tường thuật, bạn giúp khán giả THƯỞNG THỨC trận bóng. Rồi sau đó, phần bình luận (cũng lắm vấn đề, nhưng thôi đề cập ở đây), các bạn giúp NHẬN THỨC đầy đủ bóng đá. Khi đang xem trận bóng mà sa đà phân tích bình bán nhiều quá thì dễ khiến người xem phát bực. Hãy để các phân tích chiều sâu cho sau trận đấu. Bạn hãy tưởng tượng chúng tôi cùng bạn đang xem bóng đá. Chia sẻ nhận xét, cùng chung phấn khích...thì được, nhưng để người ta xem. Chứ cứ từ đầu đến cuối bạn ngồi bên cạnh mà phân tích trên giời dưới biển không ngơi mồm(mà lại với kiểu như trên đã nói), thì ai mà chịu được. Cứ như bạn luôn lo tôi không biết xem bóng đá. Nhọc mình, mệt người. Nhân đây xin góp ý: Cũng không cần hai người cùng tường thuật. Nó sẽ vô hình trung khiến nói nhiều quá. Mà lại mất giọng điệu riêng - điều các đàn anh ngày xưa đã có khi tường thuật một trận bóng. Có nhiều cái trong tư duy của các bạn bây giờ hơn thế hệ trước, nhưng cách tiếp cận của các bạn hơi có vấn đề: Lứa bình luận viên trước CHIA SẺ cảm xúc và suy ngẫm. Bây giờ các bạn có phần thiên về PHÁN XÉT, có lúc DẠY DỖ.
VTV đã rất nỗ lực và khách quan mà nói ta đang không phải trả tiền Pay TV mà được xem WC. Nhưng nếu không cải tiến việc bình luận thì mất đi nhiều cái thiện cảm mà VTV đáng được hưởng. Cho nên hy vọng các bạn hãy điều chỉnh. Cái gì khán giả chưa thích mình nên nghe, cũng như đội bóng phải thay đổi đấu pháp khi tình huống thay đổi. Đừng cho sự thay đổi đó là sự "mất thế" của mình.
WC mới được 1/3, hãy mạnh dạn điều chỉnh. Khán giả sẽ đánh giá cao nếu các bạn làm được điều đó.
nguồn: Trần Đăng Tuấn
