Xét về phong hoá vùng miền, thì Bắc Ninh là cái rốn văn minh của đồng bằng Bắc Bộ, thành Luy Lâu (Thuận Thành ngày nay) xưa là thủ phủ cai trị đầu tiên của miền Giao Chỉ suốt mấy trăm năm (trước và sau công nguyên 200 năm), tiếp nối là thành Tống Bình (Long Biên ngày nay) thêm mấy trăm năm nữa (tới những năm 700), trước khi có thành Đại La (Thăng long).
cùng với đó là quá trình truyền bá đạo Phật theo con đường biển từ Ấn Độ truyền sang, qua trung tâm Luy Lâu và truyền ngược về Kiến Nghiệp, Lạc Dương (với vị thiền sư Khương Tăng Hội nổi tiếng và truyền thuyết Phật bà Man Nương) nhưng năm trước năm 200 công lịch.
Giới tinh hoa Giao Chỉ giai đoạn trước khi nho giáo thực sự nhập thế (trước vụ trạng nguyên Lê Văn Thịnh bị vu oan hoá hổ doạ vua Lý Nhân Tông), từ thế kỷ 12 trở về trước chính là giới tăng lữ, giới này tập trung mật độ cao nhất ở vùng Bắc Ninh (Từ Sơn), giới tăng lữ tinh hoa này chính là thế lực lớn nhất và có tầm ảnh hưởng nhất trong vụ dàn xếp chuyển giao quyền lực các thời Đinh, Tiền Lê, Lý.
cho nên phong tục, tập quán, thành cổ, làng cổ, làng nghề và nhất là hệ thống chùa cổ dày đặc và các truyền thuyết, huyền tích, thần phả ...cực kỳ phong phú, gần như đến hơn nửa các câu truyện cổ tích trong kho tàng cổ tích VN cũng từ vùng này mà ra. 36 phố phường Thăng Long (36 làng nghề bị Vua ép rời ra kinh thành) cũng đa phần từ vùng này mà ra cả.
