[Funland] Sơn Tây (xứ Đoài) xưa

[Ngao5]

Xưa kia, vùng đất quanh Thăng Long (Hà Nội ngày nay) được chia làm tứ trấn gồm: vùng núi phía tây được gọi là trấn Sơn Tây (hay xứ Đoài), vùng núi phía nam được gọi là trấn Sơn Nam, vùng ven biển phía đông được gọi là trấn Hải Đông (hay xứ Đông), vùng phía bắc Hà Nội được gọi là trấn Kinh Bắc.
Đó là bốn vùng đất là phên giậu che chở cho Thăng Long và cũng là bàn đạp để triều đình có thể vươn xa ra vùng biên giới thường được gọi là Tứ trấn (bốn trọng trấn), gồm có: Xứ Đoài, Kinh Bắc, Hải Dương, Sơn Nam. Đến thời Nguyễn, Sơn Tây vẫn được xếp là một trong bốn trọng trấn ở Bắc Kỳ, phía trong thì che chở, bảo vệ Bắc Thành, bên ngoài thì làm bàn đạp, làm hậu cứ để triều đình bảo vệ vùng biên cương ở thượng lưu sông Đà, sông Hồng, sông Lô, do đó nhà Nguyễn đặt Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên đóng tại thành Sơn Tây để giữ yên cả vùng rộng lớn Tây Bắc và Việt Bắc gồm 5 phủ, 24 huyện mà ngày nay bao gồm toàn bộ tỉnh Vĩnh Phúc cộng với huyện Sơn Dương của tỉnh Tuyên Quang, hầu như toàn bộ tỉnh Phú Thọ và hơn một nửa tỉnh Hà Tây.
Thành cổ Sơn Tây được vua Minh Mạng cho xây dựng từ 1822, kiến trúc theo kiểu Vauban (kiểu công trình quân sự lấy theo tên kỹ sư Vauban người Pháp), tường thành bằng đá ong chạy theo đường gãy khúc, nhưng tổng thể có hình vuông.

 

[Ngao5]

Bản đồ Thành Sơn Tây tháng 12/1883

Thành Sơn Tây đầu thế kỷ 20

Thành Sơn Tây cuối thế kỷ 19

Cửa Bắc Thành Sơn Tây đầu thế kỷ 20

 

[Ngao5]

Ngày 12/12/1883, Pháp tấn công Thành Sơn Tây và sau ba ngày Thành Sơn Tây thất thủ vào tay quân Pháp ngày 16 tháng 12 năm 1883
Các cụ lưu ý, những bức hình ghi 1884 các cụ sửa giúp em là 1883

Toàn cảnh thành cổ Sơn Tây nhìn từ trên cao (không ảnh) năm 2022

1884 – Thành cổ Sơn Tây: Vọng Cung và các kho gạo. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

1884 – Cửa Đông thành Sơn Tây và lối đi cho voi (nhìn từ ngoài). Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1884 – Cửa Đông thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1884 – Thành Sơn Tây (nhìn từ bên trong). Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Thắng_Sơn Tây]

Hóng cụ Ngao5 viết về Sơn Tây.
Thị xã miền trung du
Có hào nước bao quanh thành cổ
Hoa rau muống tím một chiều thương nhớ
Cầu Ái Mỗ những đêm trăng hò hẹn.
Sơn Tây, một thị xã bị bỏ quên từ lâu. Chưa bao giờ được phát triển như vốn dĩ phải có.

 

[NTA1606]

ngày xưa thành lũy ntn đối đầu pháo súng thì khác j gom hết vào rọ các cụ nhỉ

 

[Ngao5]

1884-1885 – cầu mái che Kon-ga. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

11-4-1884 – lính Pháp bắc cầu tre vượt qua sông Đà ở Bất Bạt (Sơn Tây) để đánh Hưng Hoá (Phú Thọ). Ảnh: Charles Edouard Hocquard

 

[Ngao5]

6-4-1884 – cầu mái che ở làng Trạch Lôi (huyện Phúc Thọ, Sơn Tây ngày nay) phía tây sông Đáy, gần thị trấn Phùng, cách Hà Nội khoảng 20km, khi quân Pháp tiến đánh thành Sơn Tây do quân Cờ Đen chiếm đóng. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1884 – một làng trên đường đi Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[hưvô]

Hôm trước cụ Tiên Tửu Phú Lộc có hỏi về Sơn Tây nay có rồi đây cụ ơi

 

[Ngao5]

12/1883 – tường thành Cửa Bắc thành Sơn Tây vào chập tối sau khi Pháp chiếm. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1883 – lớp phòng thủ bên trong tường thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

4-1884 – một khẩu pháo triều đình Annam mà Pháp thu được ở thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1884 – kỳ đài và hồ nước, thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

1884 – cầu tre qua sông Tích bên ngoài doanh trại Quân Cờ Đen sau khi thành Sơn Tây bị Pháp đánh chiếm. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)
Chỗ này ở cạnh trại giam tù binh Sơn Tây bị Mỹ cướp hụt tháng 10/1970

1884, phía tây thành Sơn Tây, chùa Hội Dong biến thành trại lính. Ảnh: Charles Edouard Hocquard

1884, phía tây thành Sơn Tây, chùa Hội Dong biến thành trại lính. Ảnh: Charles Edouard Hocquard

 

[Ngao5]

1884 – chợ Pa Lang (có lẽ ở Thạch Thất) gần Sơn Tây, phía sau là tháp truyền tin bằng ánh sáng của đồn Palan. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

16-12-1883 – chiến luỹ thành Sơn Tây buổi chiều sau khi bị quân Pháp đánh chiếm. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

1884, thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard

1884, thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard

 

[Binhyennoiay]

Xưa kia, vùng đất quanh Thăng Long (Hà Nội ngày nay) được chia làm tứ trấn gồm: vùng núi phía tây được gọi là trấn Sơn Tây (hay xứ Đoài), vùng núi phía nam được gọi là trấn Sơn Nam, vùng ven biển phía đông được gọi là trấn Hải Đông (hay xứ Đông), vùng phía bắc Hà Nội được gọi là trấn Kinh Bắc.
Đó là bốn vùng đất là phên giậu che chở cho Thăng Long và cũng là bàn đạp để triều đình có thể vươn xa ra vùng biên giới thường được gọi là Tứ trấn (bốn trọng trấn), gồm có: Xứ Đoài, Kinh Bắc, Hải Dương, Sơn Nam. Đến thời Nguyễn, Sơn Tây vẫn được xếp là một trong bốn trọng trấn ở Bắc Kỳ, phía trong thì che chở, bảo vệ Bắc Thành, bên ngoài thì làm bàn đạp, làm hậu cứ để triều đình bảo vệ vùng biên cương ở thượng lưu sông Đà, sông Hồng, sông Lô, do đó nhà Nguyễn đặt Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên đóng tại thành Sơn Tây để giữ yên cả vùng rộng lớn Tây Bắc và Việt Bắc gồm 5 phủ, 24 huyện mà ngày nay bao gồm toàn bộ tỉnh Vĩnh Phúc cộng với huyện Sơn Dương của tỉnh Tuyên Quang, hầu như toàn bộ tỉnh Phú Thọ và hơn một nửa tỉnh Hà Tây.
Thành cổ Sơn Tây được vua Minh Mạng cho xây dựng từ 1822, kiến trúc theo kiểu Vauban (kiểu công trình quân sự lấy theo tên kỹ sư Vauban người Pháp), tường thành bằng đá ong chạy theo đường gãy khúc, nhưng tổng thể có hình vuông.

Em yêu xứ Đoài. Em vào tìm hiểu tư liệu cổ xưa về Xứ Đoài mây trắng ạ.

 

[Ngao5]

1884 – Cửa Bắc thành Sơn Tây nơi lính Lê Dương nước ngoài xông vào hôm 16/12/1883. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[echnikj]

Em thấy quá ghê luôn. Kênh Suê làm sau bao năm với sự hợp tác các nước kỹ thuật tân tiến nhất chỉ làm một đoạn ngắn mà các cụ nhà mình đào hẳn con sông to thế kia chắc kỹ thuật bóp chết bọn tư bản.
Nói như một cụ trên là nắn dòng đào rộng ra nghe còn hợp lý.
Chả cần nghe ngóng đâu xa nhìn thực tế là đủ hiểu câu chuyện có bao nhiêu phần trăm sự thật.
Bản thân em đi giám sát xây một cái tường chắn cao 3,6m bằng đá đã thấy công sức người nó như thế nào.
Em dừng khỏi làm loãng thớt cụ Ngao.

Hóng cụ Ngao5 viết về Sơn Tây.
Thị xã miền trung du
Có hào nước bao quanh thành cổ
Hoa rau muống tím một chiều thương nhớ
Cầu Ái Mỗ những đêm trăng hò hẹn.
Sơn Tây, một thị xã bị bỏ quên từ lâu. Chưa bao giờ được phát triển như vốn dĩ phải có.

Em yêu xứ Đoài. Em vào tìm hiểu tư liệu cổ xưa về Xứ Đoài mây trắng ạ?

Trong thành Sơn Tây có 1 ngôi đền nhỏ, là đền chúa bà bản tỉnh, em không hiểu lai lịch của ngôi đền này, có cụ nào biết không ạ?

 

[Ngao5]

Tường thành Sơn Tây sau khi bị Pháp chiếm hôm 16/12/1883. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

1884, hầm chứa đạn pháo thành Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard

1884 – rào chắn ở làng Phù Sa, Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

 

[Ngao5]

1884 – rào chắn ở làng Phù Sa, Sơn Tây. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)

1884 – lô cốt của Pháp bảo vệ tả ngạn sông Hồng. Ảnh: Charles Edouard Hocquard (1853-1911)