[Funland] Mỹ-Âu và những quan hệ bên lề.

[Stay]

Tháng 5 năm 1940, Đức xâm lược Pháp, nước này hoàn toàn áp đảo Pháp trong vòng chưa đầy 40 ngày, quân đội Đức tràn qua Tây Âu và cho máy bay ném bom nước Anh. Khi Anh và Pháp càng thêm què quặt, Hoa Kỳ tiếp tục thắt chặt sợi dây thừng quanh cổ Nhật Bản. Bắt đầu từ tháng 6 năm 1940, Hoa Kỳ đã áp đặt nhiều vòng cấm vận đối với Nhật Bản, từ máy công cụ đến hầu hết các mặt hàng công nghiệp, từ sắt vụn đến tất cả các sản phẩm thép. Cho dù Nhật Bản có thỏa hiệp như thế nào, Hoa Kỳ sẽ không nới lỏng các biện pháp trừng phạt đối với Nhật Bản. Lúc này Hoa Kỳ cảm thấy thời gian tham chiến ngày càng chín muồi, nên muốn ép Nhật Bản ra trận bằng cách cứng rắn với Nhật, để lấy cớ tham chiến. Không chỉ vậy, Hoa Kỳ làm điều này để đẩy Nhật Bản về phía Đức trong một nỗ lực nhằm liên kết tình hình ở Đông Á với tình hình ở châu Âu. Tháng 9 năm 1940, Nhật Bản, Đức và Ý ký "Hiệp ước liên minh ba bên Đức-Ý-Nhật" tại Berlin, và phe phát xít chính thức được hình thành.

Tháng 6 năm 1941, Đức thực hiện kế hoạch "Barbarossa" và xâm lược Liên Xô theo ba con đường riêng biệt. Cuối cùng Hoa Kỳ cũng đợi được đến lúc Liên Xô bị lôi xuống nước, lúc này chính quyền Roosevelt đánh giá rằng thời điểm để Hoa Kỳ tham chiến đã hoàn toàn chín muồi. Vì vậy, Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt chưa từng có đối với Nhật Bản: đóng băng tài sản ở nước ngoài + cấm vận dầu mỏ, cố tình vi phạm lằn ranh đỏ của Nhật Bản. Chúng ta biết rằng Nhật Bản là một nước nghèo về dầu mỏ, sau lệnh cấm vận dầu mỏ, cỗ máy chiến tranh của Nhật Bản sẽ chỉ còn là sắt vụn, và sẽ không thể duy trì cuộc chiến với Trung Quốc. Theo thời gian, Nhật Bản sẽ tự động thua trong cuộc chiến vì nước này cạn kiệt năng lượng. Lúc này, Nhật Bản chỉ còn một lựa chọn, đó là tiến hành chiến tranh với Hoa Kỳ. Bởi vì nếu không có chiến tranh, nền kinh tế và xã hội Nhật Bản với mâu thuẫn giai cấp nghiêm trọng chưa từng có sẽ sụp đổ, giai cấp vô sản bần cùng sẽ chuyển sự tức giận của mình sang các nhà giàu có và thậm chí cả gia đình đế quốc, và Nhật Bản sẽ trải qua cuộc cách mạng và nội chiến. Vì vậy, Nhật Bản đã quyết định mở một cuộc tấn công lén lút vào Trân Châu Cảng, đặt cược không phải là hải quân Nhật Bản có thể đánh bại Hoa Kỳ, mà là Đức có thể đánh bại Liên Xô, để vẫn có cơ hội tận dụng đàm phán năng lượng.

 

[Stay]

Kết quả sau này chúng ta cũng biết, qua "Sự kiện Trân Châu Cảng", Hoa Kỳ đã thu hút thành công dư luận tham gia vào cuộc chiến, và liên kết Chiến tranh Thái Bình Dương và chiến tranh Xô-Đức phát triển thành chiến tranh thế giới. Với sự kết hợp của Anh và Liên Xô, Đức đã bị đánh bại; còn Nhật Bản đã bị đánh bại bởi Trung Quốc và Liên Xô

Hoa Kỳ chưa bao giờ có bất kỳ "chủ nghĩa biệt lập" nào. Lý do tại sao họ xoa dịu Nhật Bản và Đức trong những ngày đầu của Thế chiến thứ hai là chỉ để chờ đợi hầu hết các quốc gia hùng mạnh trên thế giới tham gia vào cuộc chiến trước khi lộ mặt gặt hái thành quả của chiến thắng. Sau khi quốc gia hùng mạnh cuối cùng là Liên Xô cũng tham chiến, chính sách của Mỹ đối với Nhật Bản cũng chuyển từ xoa dịu sang siết chặt. Không ngừng giẫm lên lằn ranh đỏ của Nhật Bản, cho dù chính phủ Nhật Bản có thỏa hiệp như thế nào, Mỹ vẫn không ngừng leo thang trừng phạt Nhật Bản, đẩy Nhật Bản vào chân tường cho đến khi Nhật Bản chủ động gây chiến.

Tình hình Trung Quốc và Hoa Kỳ hiện nay có những điểm tương đồng và khác biệt với tình hình của Nhật Bản và Hoa Kỳ trước Thế chiến thứ hai. Điểm khác biệt là trước Thế chiến thứ hai, Nhật Bản áp dụng chủ nghĩa quân phiệt và bành trướng khắp nơi thì ngày nay, Trung Quốc theo đuổi chính sách trỗi dậy hòa bình và đứng về phe cánh hữu. Trước Chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản là một quốc gia nhỏ bé, tài nguyên khan hiếm, có khoảng cách rõ ràng giữa sức mạnh quốc gia với Mỹ. Điểm giống nhau là chính sách ban đầu của Mỹ đối với Nhật Bản và chính sách hiện tại của Mỹ đối với Trung Quốc đều trải qua một quá trình thỏa hiệp - thắt chặt - cực kỳ áp lực - hoàn toàn kiềm chế. Một điều đáng chú ý nữa là ngay từ đầu Hoa Kỳ đã ép Nhật Bản tham chiến thông qua lệnh cấm vận năng lượng, Liệu Hoa Kỳ cũng có ý tưởng buộc Trung Quốc phải chiến đấu dứt khoát bằng cách gây áp lực cực mạnh với Trung Quốc?

 

[Stay]

Trong tình hình thế giới ngày nay, có 5 tác nhân chính là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Liên minh Châu Âu, Nga và Ấn Độ. Mặc dù Trung Quốc tương đối thù địch với Hoa Kỳ và Ấn Độ, nhưng lại có mối quan hệ hợp tác với Liên minh Châu Âu và Nga. Nga và Trung Quốc có quan hệ hợp tác chặt chẽ về năng lượng và quân sự, và EU là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc. Sự tồn tại của Nga và EU khiến Trung Quốc không cần thiết phải một mình đối đầu với hệ thống bá quyền của Mỹ. Nếu Hoa Kỳ quyết định gây sức ép toàn diện với Trung Quốc, nước này có thể gặp phải vấn đề được-mất, EU và Nga có thể tận dụng tình hình để vươn lên.



Với tư cách là bá chủ thế giới, Hoa Kỳ không chỉ phải xem xét tình hình ở châu Á - Thái Bình Dương, mà còn cả tình hình ở châu Âu, và thậm chí cả tình hình ở Trung Đông và Nam Á. Trong những ngày đầu của Chiến tranh thế giới thứ hai, nguyên nhân khiến Hoa Kỳ thỏa hiệp với Nhật Bản là vì Châu Âu vẫn chưa tham chiến hoàn toàn, và vai trò quan trọng nhất của Liên Xô chưa bị lôi xuống nước, Đông Á trở thành người hưởng lợi lớn nhất trong cuộc chiến tranh Nhật - Mỹ. Nhưng vào giữa Chiến tranh thế giới thứ hai, cùng với sự bùng nổ của chiến tranh Xô-Đức, châu Âu vốn đã hỗn loạn, lúc này chính sách của Mỹ đối với Nhật Bản đã trải qua một sự thay đổi 360 độ, từ thỏa hiệp sang ép buộc chiến tranh bằng cách ngăn chặn tất cả đường lui cho Nhật Bản, buộc Nhật Bản nổ phát súng đầu tiên.

Tình hình ngày nay không phải là không giống với tình hình ở giữa Thế chiến thứ hai. Bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến Nga-Ukraine, Nga và EU nếu không có vũ khí hạt nhân thì hai bên đã đánh nhau. EU đã loại bỏ Nga khỏi Swift và cung cấp vũ khí và tiền cho Ukraine; Nga bắt đầu cắt giảm cung cấp năng lượng cho EU và tăng cường triển khai hạt nhân ở biên giới châu Âu-Nga. Trên thực tế, chiến tranh châu Âu đã bắt đầu, nhưng nó giống một cuộc cạnh tranh kinh tế hơn. Theo quan điểm hiện tại, nền kinh tế EU đã rơi vào tình trạng lạm phát đình trệ một lần trong 30 năm và cuộc khủng hoảng nợ ở Ý có xu hướng lan rộng; Nga đang đối mặt với vấn đề gián đoạn chuỗi cung ứng và giá cả tăng vọt. Bất kể kết quả của cuộc chiến như thế nào, EU và Nga sẽ khó có thể tạo ra mối đe dọa đối với Mỹ trong ngắn hạn. Trong trường hợp này, Hoa Kỳ có thể rảnh tay để đối phó với Trung Quốc.

 

[Stay]

Có nhiều điểm tương đồng giữa thế giới ngày nay và những năm 1930. Khi đó, các nước tư bản phương Tây trải qua cuộc Đại suy thoái, kinh tế rơi vào suy thoái nghiêm trọng, nảy sinh nhiều vấn đề như phi toàn cầu hóa, chênh lệch giàu nghèo, xung đột địa lý, khủng hoảng nợ nần. Thời gian này nền kinh tế của Liên Xô đang phát triển mạnh, Liên Xô đã tránh được cuộc Đại suy thoái, từ một nước nông nghiệp lạc hậu đã nhảy vọt trở thành nước công nghiệp lớn thứ hai trên thế giới, và sự tự tin của người Liên Xô cũng tăng lên đáng kể, điều này làm dấy lên sự ghen tị và cảnh giác của Anh và Mỹ. Vì vậy, chính sách “rút nước về phía đông” của phương Tây nhằm kìm hãm sự trỗi dậy của Liên Xô.

Kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, hầu hết các nước phát triển cũng rơi vào tình trạng tăng trưởng thấp, GDP của châu Âu và Nhật Bản gần như đứng yên, vấn đề nợ nần và già hóa dân số ngày càng trở nên nổi cộm. Hầu hết các quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với các vấn đề về tăng trưởng thấp, lạm phát cao, nợ cao, cơ cấu công nghiệp mất cân đối, chênh lệch giàu nghèo, chống toàn cầu hóa và chủ nghĩa dân túy. Giống như Liên Xô, sự phát triển mạnh về kinh tế của Trung Quốc có thể dễ dàng khơi dậy sự đố kỵ của phương Tây. Bản chất của chiến tranh là sự phân chia lại của cải, khi phương Tây không thể tự xoay xở được các vấn đề kinh tế của mình thì không loại trừ khả năng sẽ chuyển xung đột trong nước qua các cuộc chiến với nước ngoài.

Ngày nay, Hoa Kỳ đang phải đối mặt với vấn đề lạm phát đình trệ, và suy thoái kinh tế ko thể bỏ qua. Hơn nữa, trật tự quốc tế hiện tại cũng đang trong giai đoạn sụp đổ. Ba lực lượng từng duy trì hòa bình thế giới - răn đe hạt nhân, toàn cầu hóa và hệ thống quốc tế với một siêu cường và nhiều cường quốc - đều không có tác dụng ngoại trừ khả năng răn đe hạt nhân. Sau năm 2016, chủ nghĩa chống toàn cầu hóa đã nổi lên. Sau khi Chiến tranh Nga-Ukraine bùng nổ, hệ thống kiểm tra và cân bằng 5 quốc gia của Trung Quốc, Hoa Kỳ, Châu Âu, Nga và Ấn Độ đã thất bại. EU và Nga, một mắt xích quan trọng có thể được sử dụng để kiểm tra và cân bằng Hoa Kỳ, đã bị rút lui, và trật tự thế giới ngày càng trở nên hỗn loạn.

Trong năm qua, trên thế giới đã xảy ra nhiều sự kiện lớn như bà Merkel từ chức, chiến tranh Nga-Ukraine, suy thoái kinh tế Mỹ, khủng hoảng nợ châu Âu, vụ ám sát Abe, khủng hoảng eo biển Đài Loan giữa Trung Quốc và Mỹ. Không có gì lạ khi thấy rằng các sự kiện địa chính trị toàn cầu năm nay thường xuyên hơn và khốc liệt hơn đáng kể hơn bao giờ hết. Có khả năng chính quyền Biden đã lên kế hoạch cho chiến tranh thế giới thứ ba ngay từ đầu không?

 

[Duc Sang]

Đúng là châu Âu bị Mỹ dắt mũi do vậy mà “bị” ngang ngửa với Mỹ. Còn Nga độc lập tự cường nên chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu thô.
Bây giờ mà lập luận rằng “Mỹ bị châu Âu dắt mũi khi châu Âu thổi phồng quá mức nguy cơ bị LX/Nga xâm lược để rồi Mỹ phải tốn kếm duy trì quân đội ở châu Âu để châu Âu phát triển kinh tế” thì nghe cũng có lý. Sau thế chiến 2, Âu - Mỹ không hợp tác chặt chẽ với nhau thì giờ châu Âu chắc cũng giàu mạnh như Nga bây giờ.
Vừa hợp tác, vừa cạnh tranh là bản chất của mối quan hệ Âu - Mỹ. Còn ai dắt mũi ai thì chưa biết
Cứ nhìn vào thực tế thì biết. Đến giờ cháu cũng chưa biết ai bị “tẩy não” như cụ chủ thớt đề cập nữa.

 

[Stay]

Đúng là châu Âu bị Mỹ dắt mũi do vậy mà “bị” ngang ngửa với Mỹ. Còn Nga độc lập tự cường nên chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu thô.
Bây giờ mà lập luận rằng “Mỹ bị châu Âu dắt mũi khi châu Âu thổi phồng quá mức nguy cơ bị LX/Nga xâm lược để rồi Mỹ phải tốn kếm duy trì quân đội ở châu Âu để châu Âu phát triển kinh tế” thì nghe cũng có lý. Sau thế chiến 2, Âu - Mỹ không hợp tác chặt chẽ với nhau thì giờ châu Âu chắc cũng giàu mạnh như Nga bây giờ.
Vừa hợp tác, vừa cạnh tranh là bản chất của mối quan hệ Âu - Mỹ. Còn ai dắt mũi ai thì chưa biết
Cứ nhìn vào thực tế thì biết. Đến giờ cháu cũng chưa biết ai bị “tẩy não” như cụ chủ thớt đề cập nữa.

E lại ko thấy có lý đâu cụ ạ, Tiền bán vũ khí với phí “bảo kê” duy trì quân đội ở châu Âu Mỹ lại chả kiếm bộn. Với chả ông nào muốn quân đội nước khác đóng trên đất mình đâu, trừ phi ko có lựa chọn nào khác. Còn thì cứ đọc, nghe, chỉ một chiều mà ko tự tìm hiểu, phân tích thì thành bị tẩy não thôi có gì đâu cụ, đi sâu thêm nữa là khéo hỏng thớt

 

[Stay]

Không biết cccm có cần tìm hiểu thêm thế cân bằng 5 quốc gia vừa nêu trên ko ạ?

 

[vdtours]

Không biết cccm có cần tìm hiểu thêm thế cân bằng 5 quốc gia vừa nêu trên ko ạ?

Em cần thêm thằng Ấn Độ .
Thằng này là nhân tố bí ẩn mới được khai quật từ 24/2/2022.

 

[TeslaBee]

Tới đi cụ chủ thớt
(Miễn sao đừng để bị chém, trảm)

 

[Stay]

Nếu Nga sa sút, tình hình thế giới sẽ ra sao? ——Ngoài ra, một sự giải thích về lịch sử quan hệ quốc tế


Bản gốc của George Yang Kai Macro 2022-03-12 04:00

Chương 1, hệ thống 5 quyền lực là cách dễ dàng nhất để hình thành một trật tự quốc tế ổn định.

Chúng ta biết rằng một tam giác là một cấu trúc ổn định nhất. Tính chất quan trọng nhất của một tam giác là tổng hai cạnh lớn hơn cạnh thứ 3. Chỉ bằng cách này, chúng ta mới có thể kiểm tra và cân bằng lẫn nhau và duy trì sự cân bằng quyền lực . Điều này cũng đúng với các mối quan hệ quốc tế. Nói chung, khi thế giới hình thành hai phe đối nghịch nhau, thường rất dễ nổ ra chiến tranh hoặc xung đột; nhưng nếu có phe thứ ba như một sự kiểm tra và cân bằng, thì một sự cân bằng quyền lực thông minh có thể được hình thành. Ví dụ, giả sử trên thế giới chỉ có ba quốc gia là Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nga, Hoa Kỳ sẽ không dám gây chiến với Trung Quốc một cách dễ dàng, vì điều đó sẽ dẫn đến lợi ích của ngư dân Nga.

Tính chất quan trọng nhất của tam giác là tổng hai cạnh lớn hơn cạnh thứ ba.

Nhìn lại lịch sử, trong hầu hết các trường hợp, khi có một số lẻ các quốc gia hùng mạnh trong hệ thống quốc tế, thì việc duy trì sự cân bằng quyền lực là điều dễ dàng nhất; khi có một số lượng quốc gia hùng mạnh chẵn, thì sự cân bằng quyền lực có thể dễ dàng bị hỏng. Bởi vì khi có một số lẻ các quốc gia hùng mạnh (chẳng hạn như 3 hoặc 5), hệ thống quốc tế dễ bị bên thứ ba kiểm tra và cân bằng. Khi có số lượng quyền lực chẵn (chẳng hạn như 4 hoặc 6), rất dễ hình thành một phe song phương, thiếu sự kiểm tra và cân bằng của bên thứ ba, và một cuộc chiến quy mô lớn có thể nổ ra vào thời điểm này, và sự lẻ -numbered quyền hạn có thể được trả lại bằng cách tăng / giảm số lượng quyền hạn. Giả sử chỉ có hai quốc gia trên thế giới này, thì quốc gia mạnh hơn cuối cùng sẽ loại bỏ quốc gia yếu hơn, do đó đạt được sự thống nhất, như trường hợp của các triều đại Nam và Bắc triều ở Trung Quốc cổ đại.

 

[Stay]

Đây là một bản tóm tắt chung:


Quy luật số lẻ: khi có một số lẻ các quốc gia hùng mạnh trong hệ thống quốc tế, thì việc duy trì sự cân bằng quyền lực là điều dễ dàng nhất;

Quy luật số chẵn: Khi hệ thống quốc tế có một số lượng nước hùng mạnh chẵn thì chiến tranh rất dễ nổ ra. Cuối cùng, có thể tăng hoặc giảm số lượng nước hùng mạnh để đạt được số lẻ hùng mạnh. các quốc gia và trở lại cán cân quyền lực.

Từ quan điểm lịch sử và toán học, hệ thống năm quyền lực là cách dễ nhất để duy trì cân bằng quốc tế, bởi vì các quốc gia có thể duy trì sự cân bằng của họ với nhau bằng cách điều chỉnh động các chiến lược liên minh của họ, linh hoạt hơn so với hệ thống ba quyền lực đơn giản, vốn là do sức ì ngoại giao và lòng căm thù lịch sử,… Nguyên nhân là do các mối quan hệ quốc tế không dễ điều chỉnh một cách năng động. Trong hệ thống năm quốc gia, quốc gia yếu nhất dễ có cả hai bên. Bởi vì bên nào có khả năng chiến thắng sẽ tham gia bên đó.

 

[Stay]

Chương 2, nhìn lại lịch sử quan hệ quốc tế, chúng ta có thể thấy rằng hệ thống 5 cường quốc là cơ chế dễ hình thành cán cân quyền lực quốc tế nhất.

Ở đây, chúng ta quay trở lại lịch sử quan hệ quốc tế giữa Trung Quốc cổ đại và hiện đại và phương Tây, để chứng minh rằng có nhiều khả năng hình thành sự cân bằng quyền lực giữa các cường quốc số lẻ và các cường quốc số chẵn. Nhân tiện, nó cũng là lịch sử quan hệ quốc tế giữa Trung Quốc cổ đại và hiện đại và nước ngoài theo khoa học đại chúng.

Tình hình quốc tế thời Xuân Thu:

Trong thời Xuân Thu, ở Trung Quốc có bốn thế lực lớn là Tần, Tấn, Tề, Sở, trong đó Tấn và Sở là hùng mạnh nhất, một là lãnh chúa Hoàng Hà, một là lãnh chúa của sông Dương Tử. Nước Tần là mạnh nhất, và sức mạnh quốc gia của Tề là thứ hai. Ngoài ra, một số nước nhỏ vào thời Xuân Thu cũng sinh ra các lãnh chúa, theo thứ tự thời gian là Trinhj Trang Công, Tống Tương Công, Ngô vương Hạp Lư và Việt vương Câu Tiễn. Nghĩa là thời Xuân Thu luôn có sự cân bằng quyền lực giữa các cường quốc năm châu. Đây cũng là lý do tại sao tình hình quốc tế thời Xuân Thu có thể duy trì tương đối ổn định, bởi vì không một quốc gia nào có thể một mình thách thức bốn cường quốc còn lại. Chẳng hạn, nước Tấn không dám thôn tính nước Tần vì sợ bị nước Sở phản đối, nước Tề không dám thôn tính nước Lỗ vì lo bị ràng buộc.

Hệ thống ngũ quốc thời Chiến quốc - Tần Chu Tề Triệu Nguỵ:

Sau khi ba họ bị chia cắt thành Tấn, Xuân Thu Lệnh tan rã, Trung Quốc bước vào thời Chiến Quốc. Mặc dù chúng ta thường nói bảy anh hùng thời Chiến quốc, nhưng chỉ có năm thực lực trong thời Chiến quốc - Tần, Sở, Tề và Triệu Nguyj , tương ứng với năm tỉnh Thiểm Tây, Hồ Bắc, Sơn Đông, Hà Bắc, và Hà Nam. Hệ thống ngũ cường vẫn ổn định. Nước nào mạnh nhất? Nước nào dễ bị tác chiến chung. Ví dụ, đầu thời Chiến Quốc, nước Ngụy là mạnh nhất nên nước Ngụy cùng bị các nước láng giềng bao vây, một ví dụ khác là nước Tần vào giữa thời Chiến Quốc là mạnh nhất nên có hiện tượng mà 6 nước hợp lại để tấn công Tần.

Vậy thời Chiến Quốc có bước ngoặt gì? Đó không phải là trận Trường Bình, mà là năm vương quốc tấn công nước Tề. Năm 284 trước Công nguyên, Lê Dịch dẫn liên quân Tần, Triệu, Ngụy, Hàn, Yển tấn công nước Tề, thậm chí tiến xuống 72 thành, sự tích mấy trăm năm của nước Tề đều bị tiêu diệt. Kể từ đó, nước Tề hoàn toàn rút khỏi chuỗi các cường quốc, trật tự Chiến quốc bị giảm từ năm cường quốc xuống còn bốn cường quốc, cán cân quyền lực bị phá vỡ.

Trên thực tế, trước khi Ngũ quốc tấn công nước Tề, nước Tề luôn là trở ngại lớn nhất cho việc thống trị thiên hạ của nước Tần, nước Tề cũng nhiều lần phái quân sang giúp Triệu Ngụy Hán Sở phòng thủ trước sự tấn công của nước Tần. Tuy nhiên, sau khi nước Tề suy tàn, cán cân quyền lực bị phá vỡ và trở thành mô hình tứ quốc. Nước Tần đã sử dụng cửa sổ này để phát động trận Yanying, khiến nước Sở suy yếu rất nhiều. Kể từ đó, xu hướng thống nhất đất nước của Trung Quốc là không thể đảo ngược. Trận chiến Trường Bình thiên về xác định quyền làm chủ thế giới, và ai thắng sẽ có nhiều khả năng thống trị thế giới hơn.

Thời kỳ Tam Quốc:

Cũng có sự cân bằng quyền lực trong thời kỳ Tam Quốc. Ngô, Thục và Ngụy đã hình thành một thế cân bằng vừa phải. Tuy nhiên, cán cân quyền lực trong Tam Quốc đã sụp đổ sau cuộc tấn công lén lút của Lữ Mông vào Kinh Châu và Yiling, vì chỉ cần Tào Ngụy có đủ kiên nhẫn, ông ta có thể giành được lợi thế tuyệt đối trước Tôn, Lưu khi dân số hồi phục.

Điều này cũng chứng tỏ rằng hệ thống Tam Quốc không dễ hình thành thế cân bằng quyền lực như hệ thống Ngũ quốc, vì rất khó để điều chỉnh chính sách liên minh một cách linh động, ví dụ như việc Ngô Thục nổ ra trong trận Yiling vì lòng thù hận, cuối cùng cả hai đều thua, và nước Ngụy được lợi.

 

[Stay]

Từ năm 1618 đến năm 1648, Chiến tranh Ba mươi năm nổ ra ở Châu Âu, Tây Ban Nha thất thủ, và Hà Lan trỗi dậy:


Chiến tranh Ba mươi năm còn được gọi là "Thế chiến 0", mặc dù nó gây ra bởi cuộc xung đột giữa Đạo Tin lành và Công giáo sau cuộc cách mạng tôn giáo, nhưng cuối cùng nó đã liên quan đến tất cả các cường quốc Châu Âu và phát triển thành một cuộc hỗn chiến lớn trên toàn Châu Âu.


Trước Chiến tranh Ba mươi năm, có sáu cường quốc ở châu Âu: Tây Ban Nha, Đế chế La Mã Thần thánh, Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva (sau đây gọi là Ba Lan), Vương quốc Anh, Pháp và Thụy Điển. Liên đoàn Công giáo đại diện bởi Đế chế La Mã và Ba Lan, và phía bên kia là Liên đoàn Tin lành do Pháp, Anh và Thụy Điển đại diện. Điều đáng nói là mặc dù Pháp là một quốc gia Công giáo nhưng Thủ tướng Richelieu lại là một người thực dụng nên đã gia nhập Liên đoàn Tin lành chống lại sự ngang ngược. Thụy Điển là một cường quốc quân sự của châu Âu vào thời điểm đó, và Vua Gustav II của Thụy Điển được biết đến như là cha đẻ của Quân đội châu Âu. Cuộc chiến kéo dài 30 năm, giết chết và làm bị thương hơn một nửa dân số Đức, và kết thúc với chiến thắng của Liên đoàn Tin lành.

Một số kết quả đã được hình thành sau chiến tranh: 1. Sự trỗi dậy của Pháp và bá chủ châu Âu; 2. Sự suy tàn của Tây Ban Nha và sự rút lui khỏi chuỗi các cường quốc châu và thay thế vị thế của Ba Lan như một cường quốc. Sau chiến tranh, các quốc gia đã ký "Hiệp ước Westphalia", quy định sự phân chia nước Đức dưới hình thức luật pháp, và châu Âu hình thành mô hình gồm 5 quốc gia là Pháp, Thụy Điển, Hà Lan, Áo và Vương quốc Anh.

Từ năm 1701 đến năm 1714, Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, Pháp bị suy yếu:

Từ năm 1700 đến năm 1721, Đại chiến phương Bắc, Peter Đại đế đánh bại Thụy Điển, và nước Nga trỗi dậy.

Đầu thế kỷ 18, ở châu Âu cùng lúc nổ ra hai cuộc chiến là Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha và Đại chiến Phương Bắc. Trước chiến tranh, có sáu cường quốc ở Châu Âu, ngoài Anh, Pháp và Horio còn có một nước Nga khác. Vào thời điểm này, Nga đã tôn vinh vị vua vĩ đại nhất trong lịch sử, Peter Đại đế, người đã liều lĩnh học hỏi công nghệ tiên tiến và kéo nước Nga vào Quá trình tây hóa nhanh chóng.

Luật số chẵn lại có hiệu lực. Khi nước Pháp đang ở đỉnh cao dưới sự lãnh đạo của Louis XIV, nước này đã bị các nước láng giềng phản đối. ", quy định rằng Pháp và Tây Ban Nha không bao giờ có thể hợp nhất, và quyền bá chủ của Pháp bị suy yếu. Hà Lan cũng bị thiệt hại lớn trong chiến tranh, với thương mại và hải quân bị thu hẹp, và mất lòng yêu nước. Anh kế thừa một số thuộc địa của Pháp ở Bắc Mỹ, Áo mua lại một số lãnh thổ hải ngoại của Tây Ban Nha, và nước Phổ được thành lập.

Mặt khác, Nga, dưới sự lãnh đạo của Peter Đại đế, đã khéo léo thống nhất Ba Lan và Tiểu vương quốc Cossack (Ukraine), và đánh bại Thụy Điển bằng một chiến thắng yếu ớt. Kể từ đó, Nga đã trở thành một trong những người đóng vai trò quan trọng nhất trên trường quan hệ quốc tế, và Peter Đại đế cũng được người Nga coi là vị hoàng đế vĩ đại nhất. Trên thực tế, nếu không có Peter Đại đế thì khả năng cao sau này Nga sẽ không trỗi dậy, và Thụy Điển vẫn là bá chủ Bắc Âu.

Sau hai cuộc chiến này, Thụy Điển suy tàn, Pháp bị hạn chế, Nga trỗi dậy, và châu Âu hình thành một tình thế mà năm cường quốc Anh, Pháp, Nga, Áo và Hà Lan cùng tồn tại song song với nhau.

 

[Stay]

Từ năm 1756 đến năm 1763, Chiến tranh Bảy năm nổ ra và nước Phổ nổi lên:


Vào giữa thế kỷ 18, Hà Lan bị Vương quốc Anh vượt mặt về cả hải quân và thương mại, và sức mạnh quốc gia của họ đang suy giảm từng ngày. Cán cân quyền lực bị phá vỡ, Pháp, Nga và Áo cố gắng hợp lực để thách thức quyền bá chủ của Anh. Trong trường hợp này, Vương quốc Anh đã chọn ủng hộ Phổ làm người phát ngôn của mình tại lục địa châu Âu, và tài trợ cho Phổ để chiến đấu chống lại các cường quốc châu Âu khác. Tập lệnh này nghe có vẻ quen thuộc không? Trước Thế chiến thứ hai, Hoa Kỳ cũng hỗ trợ Đức thông qua kế hoạch Dawes, sử dụng Đức để gây rối loạn châu Âu.


Trong Chiến tranh Bảy năm, Anh chịu trách nhiệm chính về tiền, và Phổ chịu trách nhiệm về khoản đóng góp. Mặc dù Phổ chỉ có dân số 3 triệu người và Liên minh Pháp-Nga có dân số 60 triệu người, nhưng bản thân Phổ là một quốc gia quân sự, thừa hưởng kỷ luật của các Hiệp sĩ Teutonic, cộng với việc Vua Phổ Frederick Đại đế là một thiên tài quân sự, ông phát minh ra Chiến thuật "chém đội hình" đã được áp dụng, và họ đã đạt được những lợi thế to lớn trên chiến trường. Cuối cùng, liên minh Anh - Phổ giành được thắng lợi, còn Pháp thì suy yếu nghiêm trọng, buộc phải nhượng Canada và các thuộc địa của nước này ở Ấn Độ cho Anh. Sự nổi lên của Phổ đã lấy đi trung tâm công nghiệp của Silesia từ Áo. Châu Âu đã hình thành hệ thống 5 cường quốc gồm Anh, Pháp, Phổ, Áo, Nga, quay trở lại cán cân quyền lực.

Từ năm 1799 đến năm 1815, các cuộc Chiến tranh Napoléon đã hình thành "Hệ thống Vienna" sau chiến tranh.

Đầu thế kỷ 19, Napoléon, thần chiến tranh ra đời, chiến lược quân sự của Napoléon có hai đặc điểm chính:

1. Tập trung lực lượng vượt trội để đánh bại từng kẻ thù, ví dụ như trong trận Austerlitz, đã sử dụng sự chênh lệch thời gian và không gian để đánh bại liên quân Nga - Áo;

2. Chú ý đến sự phối hợp giữa các binh chủng khác nhau; khi chiến đấu, Napoléon thường cho pháo binh ném bom vào các vị trí của đối phương trước, làm suy yếu khả năng kháng cự của đối phương; kỵ binh nhanh chóng theo sau cuộc tập kích và chia đối phương thành nhiều mảnh; sau đó bộ binh dồn lên củng cố vị trí. Chiến thuật này đã được thử nghiệm trên chiến trường.

Dưới sự lãnh đạo của Napoléon, quân đội Pháp tràn qua châu Âu, và lục địa châu Âu mở ra thời khắc gần như thống nhất hoàn toàn. Tuy nhiên, sự thống trị của Pháp đã phá vỡ cán cân quyền lực ở châu Âu, Anh, Phổ, Nga, Áo và các nước khác liên tiếp thành lập bảy liên minh chống Pháp.

Sau chiến tranh, các cường quốc châu Âu đã triệu tập một cuộc họp tại Vienna, dựa vào sự trung gian của các nhà ngoại giao tài ba Metternich và Talleyrand, Pháp, nước bại trận, không bị trừng phạt nhiều, vì Anh sợ rằng sự suy yếu quá mức của Pháp sẽ dẫn đến phần còn lại của châu Âu cũng thất bại. Các quốc gia chiến thắng là Nga và Phổ là những kẻ thua cuộc, và sự mở rộng của họ ở Đông Âu bị hạn chế. Nhưng tác động lớn nhất của hội nghị này là sự hình thành của "Hệ thống Vienna" nổi tiếng, theo đó châu Âu bị thống trị bởi 5 cường quốc Anh, Pháp, Áo, Phổ và Nga, và các nước duy trì sự cân bằng quyền lực và kiểm tra và cân bằng với nhau. Và hình thành “Liên minh thánh thần” nổi tiếng để duy trì chế độ quân chủ chuyên chế cai trị các nước Châu Âu.

 

[Stay]

Trong những thập kỷ tiếp theo, hệ thống Vienna vẫn có thể duy trì hoạt động, cán cân quyền lực giữa 5 cường quốc được duy trì và không có cuộc chiến tranh lớn nào nổ ra ở châu Âu.

Nhưng vào nửa sau của thế kỷ 19, cán cân quốc tế bắt đầu nới lỏng, và thế giới lúc bấy giờ có ba chủ đề chính:

Một khi Nga có đủ các cảng biển, nước này sẽ trở thành một cường quốc phức hợp về biển và đất liền:

1. Cuộc đấu tranh giữa Anh-Nga; Anh là cường quốc trên biển mạnh nhất thế giới vào thời điểm đó, còn Nga là cường quốc trên bộ mạnh nhất, và một cuộc đấu tranh gay gắt đã diễn ra giữa hai bên. Để làm suy yếu nước Nga, trước tiên Anh đã cấu kết với Pháp và Nga để tiến hành cuộc chiến tranh Krym, quân đội Nga bị đánh bại, Nga bị phong tỏa ở Biển Đen và Sa hoàng tự sát. Kể từ đó, Vương quốc Anh đã xâm lược Afghanistan và Iran, ngăn chặn khả năng Nga tiến về phía nam tới Ấn Độ Dương. Năm 1904, Anh xúi giục Nhật gây chiến với Nga, ngăn cản Nga chiếm Đông Bắc Trung Quốc. Có thể thấy, phương pháp của Anh và Mỹ đối phó với Nga đều chung một đường, đó là chặn lối ra biển của Nga, bởi Nga, với tư cách là một cường quốc trên bộ, có lãnh thổ khổng lồ và giàu khoáng sản. tài nguyên. cưa. Ở châu Âu, Nga luôn hy vọng chiếm được Constantinople và tiếp cận Biển Địa Trung Hải; ở châu Á, Nga để mắt đến Đại Liên và luôn muốn có được cảng không băng này hướng ra Thái Bình Dương. Cả Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc đều từng bị Nga xâm lược trong lịch sử.

Trong các thời kỳ, giá trị sản lượng công nghiệp của Đức, Pháp và Anh chiếm tỉ trọng thế giới:

Quốc gia	Năm 1870	Năm 1913
Đức	13%	16%
Anh	32%	14%
Pháp	10%	6%

 

[Stay]

2. Thống nhất nước Đức; với tài ngoại giao thiên tài của Bismarck, Phổ đầu tiên sử dụng mâu thuẫn giữa Nga và Áo để đánh bại Áo, và chiến thắng thành công trước Ý, sau đó đánh bại Pháp với sự trợ giúp của mâu thuẫn giữa Anh và Pháp, cuối cùng thống nhất nước Đức dưới sự con mắt của các thế lực ngoại bang. Việc ngồi nhìn nước Đức thống nhất được các thế hệ sau coi là sai lầm ngoại giao lớn nhất của Vương quốc Anh. Do Anh và Pháp chỉ cách nhau một eo biển Manche nên Vương quốc Anh từ lâu đã coi Pháp là mối đe dọa số một trong Chiến tranh Pháp-Phổ, Vương quốc Anh muốn dùng Phổ để làm suy yếu nước Pháp. Kết quả là, không thể ngờ rằng nước Đức thống nhất, với tỷ lệ sinh cao hơn và chú trọng vào giáo dục, đã thay thế vị thế của Pháp và trở thành đối thủ lớn nhất của Vương quốc Anh. Cuối thế kỷ 19, nước Đức vươn lên nhanh chóng, trở thành cường quốc khoa học công nghệ lớn nhất thế giới, đứng đầu các nước Châu Âu khác trong các lĩnh vực than, thép, dầu, điện, hóa chất, ô tô tổng hợp, thậm chí với thế mạnh tăng dân số, người Đức có thể một mình chống lại ba nước Anh, Pháp, Nga.

Vào nửa sau của thế kỷ 19, việc xây dựng nhanh chóng mạng lưới đường sắt đã khiến HK trở thành “kẻ điên rồ về cơ sở hạ tầng” lúc bấy giờ:

3. Sự trỗi dậy của Hoa Kỳ; sau Nội chiến Hoa Kỳ cũng bắt đầu trỗi dậy nhanh chóng Với nguồn dân số khổng lồ và tài nguyên khoáng sản phong phú, cũng như việc xây dựng mạng lưới đường sắt phát triển, xe hai bánh của công nghiệp hóa và đô thị hóa, Hoa Kỳ đã hình thành một hệ thống kinh tế vòng tròn nội bộ. Ở đây bạn có thể tham khảo một số dữ liệu: Năm 1850, dân số của Hoa Kỳ là 23 triệu, thấp hơn nhiều so với Pháp; đến năm 1900, dân số của Hoa Kỳ đã tăng vọt lên 76 triệu, vượt xa tổng số của Anh và Pháp. Sự gia tăng dân số Châu Mỹ chủ yếu là do số lượng lớn người nhập cư Châu Âu. Vào năm 1850, số dặm đường sắt của Mỹ chỉ là hơn 9.000 dặm. Năm 1900, số dặm của đường sắt Mỹ đã tăng lên hơn 300.000 dặm, nhiều hơn tổng số dặm của châu Âu. Vào cuối thế kỷ 19, Hoa Kỳ chính thức thay thế Vương quốc Anh trở thành cường quốc công nghiệp lớn nhất thế giới.

Do đó, vào đầu thế kỷ 20, thế giới đã hình thành một hệ thống gồm 6 cường quốc: Đức, Anh, Mỹ, Pháp, Nga và Áo-Hung, luật số chẵn đã có hiệu lực.

 

[Stay]

1914-1918, Chiến tranh thế giới thứ nhất, sự tan rã của Đế chế Áo-Hung:


Một lý do quan trọng khiến Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ là cán cân quyền lực bị phá vỡ. Sau khi nước Đức thống nhất, tình trạng quyền lực ngang nhau giữa các cường quốc năm châu không còn nữa, và nước Đức vươn lên nhanh đến mức Đức có thể cùng lúc đánh bại cả Pháp và Nga. Vào cuối thế kỷ 19, châu Âu hình thành tình trạng Đức và Áo VS Pháp và Nga, nếu hai bên đồng đều, Vương quốc Anh có thể hoạt động như một bên thứ ba và làm trung gian. Nhưng vì Đức và Áo quá mạnh, Anh chỉ có thể lựa chọn gia nhập Hiệp ước để cân bằng tình hình. Thế giới đã hình thành hai phe quân sự lớn và thiếu nước thứ ba để kiểm tra và cân bằng, trong trường hợp này, chiến tranh bùng nổ là điều gần như không thể tránh khỏi. Vì an ninh quốc gia của Đức bị xâm phạm nghiêm trọng, có thể vấp phải đòn tấn công hai mặt từ Pháp và Nga bất cứ lúc nào, cũng như sự ngăn chặn hàng hải của Anh, càng kéo Đức trở lại càng nguy hiểm. Chuyện này cũng giống như Nga bây giờ, NATO đã kề dao vào cổ, nếu không ra đòn trước có thể ngạt thở chết.

Kết quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất là sự thất bại của Đức, sự chia cắt của Áo-Hungary và Đế chế Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ), và sự bùng nổ của Cách mạng Tháng Mười ở Nga. Người chiến thắng lớn nhất trong Chiến tranh thế giới thứ nhất là Hoa Kỳ, vì Hoa Kỳ đã cho Anh, Pháp vay rất nhiều trong chiến tranh, từ một quốc gia con nợ thành một quốc gia chủ nợ, và nhân tài châu Âu cũng đổ về Hoa Kỳ.

 

[Stay]

Hệ thống bản vị vàng sụp đổ, đồng đô la dần thay thế đồng bảng trên thị trường quốc tế, thế giới bước vào kỷ nguyên bản vị vàng.

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, "Hòa ước Versailles" được ký kết giữa các nước thắng trận và bại trận, thế giới bước vào hệ thống Versailles. Dựa vào các chính sách thắt lưng buộc bụng về tài khóa và một số lượng lớn hàng xuất khẩu để hoàn thành việc bù đắp, đã bóp chết thị phần ở nước ngoài của Anh và Pháp, làm suy yếu sức sống của nền kinh tế châu Âu.

Hệ thống Versailles đã làm cho tình hình ở châu Âu trở nên mất cân bằng hơn:

Từ góc độ quan hệ quốc tế, từ quan điểm của Vương quốc Anh, hệ thống Versailles cũng đã thất bại trong việc phân chia cấu trúc chính trị thế giới. Những điểm chính là:

1. Nước Đức tuy suy yếu nhưng vẫn rất mạnh, một nước Đức hoàn chỉnh vẫn mạnh hơn nhiều so với Anh và Pháp;

2. Thế giới sau chiến tranh, Hội Quốc liên (tương tự như Liên hợp quốc) được thành lập, các thành viên thường trực là Anh, Pháp, Ý và Nhật Bản. Rõ ràng, cái gọi là Hội Quốc liên là độc quyền. Hoa Kỳ, Liên Xô và Đức đều bị loại khỏi hệ thống này. Thay vào đó, Nhật Bản và Ý yếu kém trở thành thành viên thường trực, còn Hội Quốc Liên trở thành con rối của Anh và Nước Pháp. Vì Liên Xô bị loại khỏi hệ thống quốc tế chính thống, Anh và Pháp không thể hợp lực với Liên Xô để đối phó với Đức trước Thế chiến thứ hai;

3. Mặc dù Đế chế Áo-Hung bị chia cắt, nhưng nó thực sự để lại rất nhiều không gian để mở rộng cho Đức. Quan trọng hơn, việc Ba Lan trở lại đã làm mất cân bằng sức mạnh của lục địa Châu Âu, Ba Lan phải đề phòng Liên Xô và đàn áp Đức, áp lực địa chính trị rất lớn. Do nghĩa vụ bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của Ba Lan, Anh có nguy cơ bị động tham gia vào cuộc chiến. Ngoài ra, dưới sự cản trở của Ba Lan, Pháp và Liên Xô đã không thể hợp sức để đánh bại Đức Quốc xã ngay từ đầu.

 

[Stay]

Trên thực tế, Anh không nên loại trừ Liên Xô khỏi hệ thống quốc tế, và không nên để lục địa châu Âu hình thành một số lượng các cường quốc chẵn. Việc này có thể được thực hiện theo hai cách:

1. Chia nước Đức thành Đông Đức và Tây Đức, cũng giống như sau Thế chiến thứ hai, Tây Đức và Pháp kiểm tra và cân bằng lẫn nhau, Đông Đức và Ba Lan kiểm tra và cân bằng lẫn nhau, và Tây Âu đánh nhau với Liên Xô;

2. Không cho phép Ba Lan trở về nước, và giao phía tây sông Rhine ở Đức cho Pháp, làm gia tăng hận thù giữa Đức và Pháp, và một nước Pháp mạnh hơn có thể độc lập kiểm tra và cân bằng nước Đức; biên giới phía đông của Đức di chuyển về phía đông, giáp Liên Xô, làm gia tăng mâu thuẫn địa lý giữa Đức và Nga. Làm cho lục địa Châu Âu hình thành cục diện ba nước Đức, Pháp, Liên Xô kiểm tra, cân bằng lẫn nhau. Bằng cách này, lục địa Châu Âu duy trì sự cân bằng quyền lực, và Vương quốc Anh không cần phải liên minh với Pháp mà có thể rút khỏi Châu Âu và hoàn toàn đối phó với Hoa Kỳ. Trong trường hợp tiếp tục duy trì liên minh Anh-Nhật, nước này đã sử dụng cuộc xung đột giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ để kiềm chế Hạm đội Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, trong khi chính Vương quốc Anh ngăn chặn sự bành trướng của Hoa Kỳ ở Đại Tây Dương. Bằng cách này, quyền bá chủ của Anh có thể được duy trì trong ít nhất 50 năm.

 

[Stay]

Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Vương quốc Anh loại trừ Hoa Kỳ khỏi hệ thống thương mại thuộc địa thông qua "Hệ thống ưu đãi của Đế quốc":


Trên thực tế, mặc dù Hoa Kỳ là nước chiến thắng lớn nhất về mặt kinh tế sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, nhưng lại là kẻ thua cuộc về mặt chính trị. Do sức mạnh quân sự yếu, Hoa Kỳ không nhận được nhiều lợi ích tại Hội nghị Hòa bình Paris, và cơ cấu chính trị thế giới vẫn do Anh và Pháp kiểm soát. Vì các thuộc địa khổng lồ của họ, Anh và Pháp có thể tham gia vào một liên minh thuế quan trong hệ thống thuộc địa, chẳng hạn như "hệ thống ưu đãi đế quốc" nổi tiếng. Đặc biệt là trong thời kỳ "Đại suy thoái", hàng hóa Mỹ không có đường vào các thuộc địa của Anh, và đã xảy ra tình trạng sản xuất thừa nghiêm trọng. Vì vậy, chính phủ Mỹ và phe đối lập luôn nghiền ngẫm về hệ thống thuộc địa của Anh và Pháp, để đối phó với Anh và Pháp, người Mỹ đã nghĩ đến Đức.

Do các khoản bồi thường chiến tranh quá cao, lạm phát trầm trọng xảy ra ở Đức và của cải của cư dân bị cướp phá. Người Đức luôn có ý thức trả thù mạnh mẽ. Chính vì điểm này mà Hoa Kỳ đã hỗ trợ toàn diện cho Đức. Từ năm 1924 đến năm 1933, Phố Wall đã cung cấp cho Đức một khoản vay trị giá 33 tỷ mark, phần lớn trong số đó dành cho điện, thép, hóa chất, quân sự và các Công ty Krupp Arms nhận được sự hỗ trợ quan trọng. Không chỉ vậy, Mỹ còn chuyển giao một số lượng lớn công nghệ cho Đức, bao gồm gốm sứ, dầu nhớt, ô tô, máy bay, xe tăng và các công nghệ khác, cho phép phát triển nhanh chóng ngành công nghiệp quân sự Đức. Các gia đình như Morgan và Rockefeller cũng đã cung cấp cho Hitler 32 triệu USD tiền quyên góp chính trị để giúp ông ta thắng cử. Với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, Đức đã vươn lên nhanh chóng, và sức mạnh quốc gia của nước này một lần nữa vượt qua cả Anh và Pháp cộng lại. Thế giới đã hình thành bốn phe lớn: Hoa Kỳ, Liên Xô, Đức, Anh và Pháp, cộng với hai cường quốc là Nhật Bản và Ý. Quy luật số chẵn phát huy tác dụng và cán cân quyền lực toàn cầu sụp đổ.