Để đáp ứng yêu cầu của bạn, tôi sẽ cung cấp thông tin chi tiết hơn về Thái Lan 4.0 và công nghiệp chế biến của Indonesia, đồng thời làm rõ cách hai chiến lược này phản ánh nỗ lực của hai quốc gia nhằm vượt qua các thách thức kinh tế và tận dụng cơ hội trong bối cảnh toàn cầu biến động. Tôi sẽ trình bày một cách ngắn gọn, rõ ràng và bổ sung những khía cạnh mới so với các thông tin bạn đã nhận trước đó.
1. Thái Lan 4.0: Tầm nhìn vượt thoát bẫy thu nhập trung bình
Thái Lan 4.0 là một chiến lược kinh tế dài hạn được chính phủ Thái Lan công bố vào năm 2016, nhằm đưa đất nước thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình” và trở thành một quốc gia có thu nhập cao thông qua đổi mới sáng tạo, công nghệ và tính bền vững. Chiến lược này đánh dấu sự chuyển đổi từ các mô hình kinh tế trước đó:
• Thái Lan 1.0: Nền kinh tế nông nghiệp.
• Thái Lan 2.0: Công nghiệp nhẹ (dệt may, chế biến thực phẩm).
• Thái Lan 3.0: Công nghiệp nặng và năng lượng (chiếm 70% GDP hiện tại).
• Thái Lan 4.0: Kinh tế dựa trên giá trị, tập trung vào công nghệ cao, sáng tạo và dịch vụ.
Mục tiêu chính của Thái Lan 4.0:
• Tăng trưởng kinh tế: Đạt tốc độ tăng trưởng 5-6% mỗi năm trong 5 năm tới và nâng thu nhập bình quân đầu người từ 7.300 USD (2023) lên 15.000 USD vào năm 2032.
• Đổi mới công nghệ: Tăng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) lên 4% GDP, so với mức 1% hiện tại.
• Bao trùm và bền vững: Giảm bất bình đẳng, tạo cơ hội cho mọi tầng lớp và bảo vệ môi trường.
Các ngành công nghiệp trọng tâm:
Thái Lan 4.0 ưu tiên 10 ngành công nghiệp chiến lược, bao gồm:
• 5 ngành truyền thống cải tiến (S-Curve): Ô tô thế hệ mới, điện tử thông minh, nông nghiệp công nghệ cao, chế biến thực phẩm, du lịch y tế và sức khỏe.
• 5 ngành mới: Robot và tự động hóa, hàng không và logistics, năng lượng sinh học, y tế toàn diện, kinh tế số.
Điểm nổi bật:
• Hành lang Kinh tế phía Đông (EEC): Khu vực đặc biệt ở ba tỉnh Chonburi, Rayong và Chachoengsao, với các ưu đãi thuế (miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đến 15 năm) và đầu tư hạ tầng 43 tỷ USD (2019-2025) để thu hút FDI vào công nghệ cao.
• Công nghệ 4.0: Ứng dụng IoT, AI và robot trong sản xuất, đặc biệt trong ô tô và điện tử. Ví dụ, Thái Lan đang phát triển xe điện (EV) và trở thành trung tâm sản xuất EV lớn nhất Đông Nam Á.
• Hỗ trợ doanh nghiệp nội địa: Thành lập các quỹ hỗ trợ startup công nghệ và SME, giúp doanh nghiệp địa phương cạnh tranh với các tập đoàn đa quốc gia.
Thách thức:
• Thiếu nhân lực công nghệ cao: Chỉ 56% dân số Thái Lan có truy cập internet, và lực lượng lao động lành nghề trong các ngành như AI hay robot còn hạn chế.
• Cạnh tranh khu vực: Thái Lan phải đối mặt với Việt Nam, Indonesia và Malaysia trong việc thu hút FDI.
• Kháng cự từ lao động truyền thống: Việc chuyển sang tự động hóa có thể gây mất việc làm trong các ngành công nghiệp cũ.
Tác động mới:
Thái Lan 4.0 đang giúp nước này củng cố vị thế là trung tâm sản xuất ô tô và điện tử của ASEAN. Ví dụ, các công ty như Toyota và Samsung đã mở rộng nhà máy sản xuất xe điện và thiết bị thông minh tại EEC. Tuy nhiên, nếu không giải quyết được vấn đề nhân lực và bất bình đẳng, Thái Lan có nguy cơ chỉ làm giàu cho các tập đoàn lớn mà không lan tỏa lợi ích đến người dân.
2. Công nghiệp chế biến của Indonesia: Động lực tăng trưởng mới
Công nghiệp chế biến là một trụ cột quan trọng trong nền kinh tế Indonesia, chiếm khoảng 20% GDP và gần 20% lực lượng lao động (2017). Trong bối cảnh Indonesia thúc đẩy chiến lược Making Indonesia 4.0 (tương tự Thái Lan 4.0), ngành công nghiệp chế biến được ưu tiên để tăng giá trị gia tăng, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Các ngành chế biến trọng điểm:
Indonesia tập trung vào 5 lĩnh vực chính trong chiến lược Making Indonesia 4.0:
• Thực phẩm và đồ uống: Ngành lớn nhất, đóng góp 6% GDP, với các sản phẩm như dầu cọ, cà phê và thủy sản chế biến.
• Dệt may và da giày: Tận dụng nguồn lao động dồi dào, nhưng đang chuyển sang sản phẩm giá trị cao hơn (thời trang thiết kế, vật liệu kỹ thuật).
• Ô tô: Sản xuất phụ tùng và lắp ráp xe, nhắm đến thị trường nội địa và xuất khẩu ASEAN.
• Hóa chất: Bao gồm phân bón, nhựa và sản phẩm hóa dầu, hỗ trợ các ngành công nghiệp khác.
• Điện tử: Tập trung vào thiết bị tiêu dùng và linh kiện công nghệ.
Chiến lược Making Indonesia 4.0:
Ra mắt năm 2018, Making Indonesia 4.0 hướng đến việc tích hợp công nghệ số (IoT, AI, robot) vào sản xuất để đạt mục tiêu:
• Tăng trưởng GDP 6-7% mỗi năm từ 2018-2030.
• Nâng tỷ trọng ngành chế biến trong GDP từ 17,8% lên 21-26% vào năm 2030.
• Tạo thêm 7-19 triệu việc làm mới.
Tiến bộ và cơ hội:
• Ứng dụng công nghệ: Các nhà máy chế biến thực phẩm lớn (như Indofood) đã triển khai IoT để tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Ví dụ, hệ thống giám sát thời gian thực giúp giảm 15% lãng phí nguyên liệu trong chế biến dầu cọ.
• Thị trường nội địa khổng lồ: Với dân số 270 triệu người, Indonesia có nhu cầu tiêu thụ lớn, thúc đẩy ngành thực phẩm và đồ uống tăng trưởng 8% mỗi năm.
• Xuất khẩu tăng: Ngành dệt may và thực phẩm chế biến đã xuất khẩu sang ASEAN, EU và Trung Đông, mang về 20 tỷ USD mỗi năm.
Thách thức:
• Hạ tầng công nghệ yếu: Chỉ 78% doanh nghiệp nhận thức về công nghiệp 4.0, và việc triển khai IoT hay robot còn hạn chế (chỉ 10% nhà máy áp dụng).
• Cạnh tranh quốc tế: Indonesia phải đối mặt với Việt Nam và Thái Lan, nơi hạ tầng và kỹ năng lao động phát triển hơn.
• Phụ thuộc nguyên liệu thô: Ngành chế biến hóa chất và thực phẩm vẫn dựa nhiều vào nhập khẩu (như bột mì, hóa chất công nghiệp), làm giảm giá trị gia tăng.
• Bất bình đẳng khu vực: Đảo Java hưởng lợi chính từ công nghiệp chế biến, trong khi các khu vực khác như Sumatra hay Sulawesi còn chậm phát triển.
Tác động mới:
Indonesia đang đẩy mạnh chế biến sâu để giảm xuất khẩu nguyên liệu thô (như quặng niken, dầu cọ thô). Ví dụ, chính sách cấm xuất quặng niken từ 2020 đã thúc đẩy ngành sản xuất pin lithium trong nước, phục vụ xe điện. Tuy nhiên, nếu không đầu tư đủ vào công nghệ và nhân lực, Indonesia có nguy cơ chỉ dừng ở các sản phẩm chế biến cơ bản, khó cạnh tranh với các nước như Hàn Quốc hay Singapore.
So sánh và bài học cho Việt Nam
• Điểm tương đồng: Cả Thái Lan 4.0 và Making Indonesia 4.0 đều tập trung vào công nghệ cao, chuyển đổi số và nâng cao giá trị gia tăng. Hai nước đều tận dụng vị trí chiến lược trong ASEAN để thu hút FDI và phát triển chuỗi cung ứng toàn cầu.
• Điểm khác biệt:
◦ Thái Lan có nền tảng công nghiệp mạnh hơn (ô tô, điện tử), nên tập trung vào nâng cấp công nghệ và sáng tạo.
◦ Indonesia dựa vào thị trường nội địa lớn và nguồn tài nguyên phong phú, ưu tiên chế biến sâu để giảm phụ thuộc xuất khẩu thô.
• Bài học cho Việt Nam:
◦ Tránh đầu cơ BĐS: Như đã thảo luận trước, đầu cơ BĐS ở Việt Nam hút vốn khỏi sản xuất và công nghệ, làm chậm quá trình chuyển đổi giống Thái Lan hay Indonesia.
◦ Đầu tư nhân lực: Việt Nam cần tăng tỷ lệ sinh viên STEM (hiện chỉ 10-15%) để đáp ứng nhu cầu công nghệ cao, học theo chương trình đào tạo 4.0 của Indonesia (PIDI 4.0).
◦ Quy hoạch hạ tầng: Phát triển các khu công nghiệp công nghệ cao tương tự EEC của Thái Lan để thu hút FDI vào sản xuất giá trị cao.
◦ Chế biến sâu: Học từ Indonesia, Việt Nam nên tập trung chế biến nông sản và khoáng sản (như cà phê, cao su) để tăng giá trị xuất khẩu.
Kết luận
Thái Lan 4.0 đang định vị nước này thành trung tâm công nghệ và sản xuất tiên tiến của ASEAN, với trọng tâm là ô tô điện và điện tử thông minh, nhưng cần giải quyết vấn đề nhân lực và bất bình đẳng. Công nghiệp chế biến của Indonesia, trong khuôn khổ Making Indonesia 4.0, tận dụng thị trường nội địa và tài nguyên để tăng giá trị gia tăng, nhưng bị hạn chế bởi hạ tầng công nghệ và chênh lệch khu vực. Cả hai chiến lược đều cho thấy tầm quan trọng của việc chuyển dịch nguồn lực từ các lĩnh vực phi sản xuất (như BĐS) sang công nghệ và chế biến, một bài học mà Việt Nam cần áp dụng để tránh tụt hậu và đạt mục tiêu hùng cường.
. Chứ khi nào nữa.
