[Funland] Hầu Đồng, một di sản văn hóa của người Việt

[hungvit]

Chào các cụ, lâu lắm cháu mới mở 1 thớt ảnh mới, hôm nay cháu rảnh vì "kinh tế buồn" nên cháu mạo muội up 1 bộ ảnh mới chụp để các cụ nghía, cái món này thì cháu ko phải chuyên gia, chỉ là amatơ nên có gì sai sót các cụ cứ chỉ thẳng mặt để cháu sửa. Ảnh cũng nhiều mà chữ cháu viết, copy cũng nhiều nên cụ nào có hứng thú thì đọc không thì bỏ qua xem ảnh cho nhanh cũng ok

Cháu xin bắt đầu:

Tại Việt Nam hiện nay, hoạt động "lên đồng" bị chính quyền xem là hoạt động mê tín dị đoan do nhiều trường hợp việc lên đồng đã bị nhiều người lợi dụng vào mục đích xấu. Tuy nhiên, nhiều hội thảo khoa học nghiên cứu về tín ngưỡng dân gian Việt Nam, trong đó có lên đồng đã được tổ chức, nhiều ấn phẩm của các học giả đã được xuất bản.
Ta cần hiểu Lên Đồng và Hầu Đồng là một nhưng khác nhau về cách thức và mục đích thực hiện. Lên Đồng là hình thức nhập đồng (linh hồn người khác nhập vào) có thể nhập thật( khoa học vẫn chưa chứng minh được) hoặc giả nhập nhằm mục đích cá nhân, chủ yếu là đối thoại trực tiếp với người xem. Hầu Đồng lại là hình thức diễn lại tích, sử của giá đồng dựa trên lời hát và những điệu múa đặc trưng của từng giá, cũng có đối thoại trực tiếp nhưng đó như là nghi thức được dựng sẵn mà cả người hầu đồng lẫn người xem đều biết trước do dân gian truyền lại. Chính vì vậy Hầu Đồng có thể coi là một di sản văn hóa phi vật thể.
Với một góc nhìn về văn hóa, cháu ghi lại những khoảnh khắc này với mục đích cho các cụ hiểu thêm được một phần nào một nét tín ngưỡng của người Việt mà chúng ta cần phải lưu giữ

(ảnh chụp bằng Fujifilm X100 4/2013 tại Hưng Yên)

Đôi nét về Hầu đồng: “Hầu đồng hay hầu bóng là một nghi thức trong hoạt động tín ngưỡng dân gian (dòng Saman giáo) của nhiều dân tộc, trong đó có tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Về bản chất, đây là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các tín đồ Saman giáo (ông đồng, bà đồng). Người ta tin rằng các vị thần linh có thể nhập hồn vào thân xác các ông đồng, bà đồng nhằm phán truyền, diệt trừ tà ma, chữa bệnh, ban phúc, ban lộc cho các con nhang, đệ tử Ở Việt Nam, lên đồng là nghi thức không thể thiếu trong các thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần. Ngày nay, lên đồng vẫn còn là nhu cầu tâm linh, là hình thức sinh hoạt tín ngưỡng dân gian của một bộ phận người Việt. Các nghi lễ này thường được tổ chức nhiều lần trong một năm vào các dịp lễ tiết, thường là tại các lễ hội đền thánh, phủ mẫu... Ngoài việc lên đồng để giao tiếp với thần linh, truyền thống tín ngưỡng Việt Nam còn tin tưởng rằng sau khi chết, linh hồn người chết vẫn còn và theo dõi cuộc sống của người thân đang sống. Do đó, khi lên đồng, linh hồn của người chết có thể nhập vào đồng cô, đồng cậu (người gọi đồng) để trò chuyện với thân nhân đang sống. Thông qua cuộc trò chuyện âm-dương này, người sống sẽ biết được những yêu cầu của người thân quá cố về mỗ mả để điều chỉnh và cúng xin cho phù hợp. Đồng thời, thông qua cuộc đối thoại này, người sống cũng biết được vận mạng tương lai của mình.” (Theo Wikipedia)

#:1 Người đứng giá hầu đồng gọi chung là Thanh Đồng, Thanh Đồng là nam giới thì được gọi là "cậu", nữ giới được gọi là "Cô hoặc Bà Đồng". "Cậu" thường mặc bộ quần áo lụa, mặt tô son điểm phấn (tóc có thể để dài như con gái). Thường có hai hoặc bốn phụ đồng (được gọi là nhị trụ hoặc tứ trụ hầu dâng ) đi theo Thanh Đồng để chuẩn bị trang phục, lễ lạt..


#:2 Đạo cụ và lễ cho các giá được chuẩn bị


#:3 Trong một buổi lên đồng thì có rất nhiều "giá". Mỗi lần thay giá, người ta lại phủ lên "cậu" một tấm khăn lụa đỏ, sau đó bỏ ra và lúc này Thanh Đồng đang ở một "giá" mới và phải thay bộ trang phục xống áo, khăn chầu, cờ quạt, đồ hầu dâng... sao cho tương xứng với "giá" này.


#:4 Trong lúc Thanh Đồng đang hoá thân thì bốn phụ đồng ngồi quỳ chân ở dưới cũng nghiêng ngả và múa may hưởng ứng Thanh Đồng theo nhịp câu hát.


#:5 Điệu múa của Thanh Đồng cũng được thay đổi theo đặc điểm của "giá". "Giá" quan thường múa cờ, múa kiếm, long đao, kích; giá các chầu bà thì múa quạt, múa mồi, múa tay không; giá ông hoàng thì có múa khăn tấu, múa tay không, múa cờ ; giá các cô múa quạt, múa hoa, chèo đò, múa thêu thùa, múa khăn lụa, múa đàn, múa tay không; giá các cậu thường múa hèo, múa lân ... Nghi lễ Thánh giáng phải theo thứ tự từ cao đến thấp từ Thánh Mẫu đến hàng Quan, Chầu, ông Hoàng, hàng Cô và Cậu. Số lượng giá trong một buổi lên đồng có khi lên tới 36 giá.


#:6 Với các giá ông Hoàng thì nhóm đàn hát (được gọi là "Cung văn") sẽ ngâm các bài thơ cổ. Lúc này, Thánh biểu hiện sự hài lòng bằng động tác thưởng tiền cho Cung văn và dùng những thứ người hầu đồng dâng như: rượu, thuốc lá, trầu nước...


#:7 Tới giai đoạn cao trào của Thánh thì người đứng giá thường múa gươm, múa cờ hoặc bơi thuyền. Do vậy, ở Việt Nam có câu hát "cậu bắn súng lục, cô bơi thuyền rồng" là để chỉ sự này.


#:8 Hóa thân thành Đức Chúa Bà


#:9 Nhập đồng


#:10 Đức Chúa bà


#:11 Người đi theo xem đồng hòa mình cổ vũ với điệu múa của Thanh Đồng (lúc này là các Chúa, Chầu, Cô, Cậu...)


#:12 Đức Chúa bà

 

[hungvit]

#:13 Những nắm tiền lẻ sau khi được Thanh Đồng tung ra, ban phát cho những người xung quanh được coi là tiền lộc và được những người dứng xem xung quanh nhặt lấy cất giữ để lấy may


#:14 Ban lộc


#:15 Điệu múa được lưu truyền qua bao đời


#:16 Nhóm đàn hát (được gọi là "Cung văn") sẽ hát những bài hát tùy theo từng giá, có những lúc hùynh tráng có những lúc vui nhộn.


#:17 Cung Văn và những người xem đồng hòa nhập cũng những điệu múa cuốn hút, chứ không như những gì người ta tưởng tưởng là mê tín dị đoan


#:18 Những bước chân nhẹ nhàng uyển chuyển


#:19 Hầu Giá Chúa Nguyệt Hồ


#:20 Kết thúc 1 giá hầu thì Thanh Đồng hất chiếc khăn đỏ về sau, đây là lúc Các Ông Hoàng, Bà Chúa, Các Chầu, Cô, Cậu thăng thiên không nhập vào Thanh Đồng nữa


#:21 Các công tác chuẩn bị lộc cho mọi người xem đồng.


#:22 Những nắm tiền lẻ sau khi được Thanh Đồng tung ra, ban phát cho những người xung quanh được coi là tiền lộc và được những người dứng xem xung quanh nhặt lấy cất giữ để lấy may vì vậy mọi người rất hào hứng.


#:23 Các cậu bé đến xem cũng thi nhau nhận lộc


#:24 Một người rất vui sướng khi nhận được nhiều lộc

 

[hungvit]

#:25 Khi thì Thanh Đồng hóa thân thành một vị tướng, khi thì là một quan lớn uy nghiêm oai vệ


#:26 Lúc lại hóa thân thành một cô gái đang tung tăng nhảy múa.


#:27 Những ngôn ngữ từ tay, chân mang đậm bản sắc của dân tộc đồng bằng Bắc Bộ


#:28 Giá ông Hoàng Bảy: Một trong những giá hầu được nhiều người hào hứng nhất.
Truyền thuyết kể rằng, vào cuối đời Lê, niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786) khắp vùng Quy Hóa gồm Châu Thủy Vĩ và Châu Văn Bàn (thuộc Lào Cai bây giờ) luôn bị giặc phương Bắc tràn sang cướp phá, khắp vùng loạn lạc, cư dân điêu tàn.
Trước cảnh đau thương tang tóc ấy, tướng Hoàng Bảy được triều đình giao trọng trách khởi binh dẹp loạn vùng biên ải. Đội quân của ông tiến dọc sông Hồng đánh đuổi quân giặc, giải phóng Châu Văn Bàn và củng cố xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn.
Trong một trận chiến đấu không cân sức, ông đã anh dũng hy sinh, thi thể ông trôi theo dòng sông Hồng tới Bảo Hà thì dạt vào bờ. Nhân dân trong vùng đã vớt xác, an táng thi thể ông và lập đền thờ tại đây để ghi nhớ công đức to lớn của vị anh hùng đã anh dũng hy sinh.


#:29 Người ta hay đến vái và cầu xin ông Hoàng Bảy về Lô Đề Cờ bạc,.. hay nói chung là vận may về tài chính


#:30 Trong một giá hầu ông Hoàng Bảy không thể thiếu trò chơi "sóc đĩa" một trò chơi đỏ đen dân gian.


#:31 Giá hầu Ông Hoàng Chín Đền Cờn Môn


#:32 Giá hầu Cô Bơ: Trong dân gian vẫn còn lưu truyền lại câu chuyện sau: Vào những năm đầu khởi nghĩa, quân ta (ý nói nghĩa quân do vua Lê Lợi chỉ huy) vẫn còn yếu về lực lượng, thường xuyên bị địch truy đuổi, một lần Lê Lợi (có sách nói là Lê Lai) bị địch đuổi đến ngã ba sông Thác Hàn ở Hà Trung thì gặp Cô Bơ đang tỉa ngô liền xin cô giúp đỡ, cô bảo người lấy quần áo nông dân mặc vào, còn áo bào thì đem vùi xuống dưới ruộng ngô rồi cũng cô xuống ruộng giả như đang tỉa ngô. Vừa lúc đó thì quân giặc kéo đến, chúng hỏi cô có thấy ai chạy qua đo không thì cô bảo rằng chỉ có cô và anh trai (do Lê Lợi đóng giả) đang tỉa ngô, thấy vậy quân giặc bỏ đi. Lê Lợi rất biết ơn cô, hẹn ngày sau đại thắng khải hoàn sẽ rước cô về Triều Đình phong công và phong cô làm phi tử. Sau đó cô cũng không quản gian nguy, bí mật chèo thuyền trên ngã ba sông, chở quân sĩ qua sông, có khi là chở cả quân nhu quân lương. Có thể nói trong kháng chiến chống Minh thì công lao của cô là không nhỏ. Đến ngày khúc hát khải hoàn cất lên thì vua Lê mới nhớ đến người thiếu nữ năm xưa ở đất Hà Trung, liền sai quân đến đón, nhưng đến nơi thì cô đã thác tự bao giờ, còn nghe các bô lão kể lại là ngày qua ngày cô đã một lòng đợi chờ, không chịu kết duyên cùng ai, cho đến khi thác hóa vẫn một lòng kiên trinh.


#:33 Lúc cô an tọa người ta thường xin cô thuốc để trị bệnh, vậy nên Cô Bơ ngự về thường hay làm phép “thần phù” để ban thuốc chữa bệnh.


#:34 Giá Đôi Cô: Hai cô gồm có 1 chủ và 1 nàng hầu. Người quê ở Bắc Ninh nhưng buôn bán làm ăn giúp dân chúng ở Lao Cai. Hai người bị giặc giết chết ném xác xuống sông, trôi về đến Cam Đường thì dạt vào bờ. Dân chúng chôn cất và lập đền thờ tại đó.


#:35 Giá Cậu Bé: (một trong những giá cuối )Mọi người ở lại vẫn rất hào hứng


#:36 Nhận lộc rơi của Thanh Đồng phát


Cháu xin HẾT ạ

Các cụ có thể xem ảnh dễ hơn tại ĐÂY

Xin các cụ đừng trích bài vì như vậy sẽ load ảnh rất lâu. Cảm ơn các cụ đã nghía

 

[KTS.KEN]

Thanks cụ đã share những kiến thức này , em hiểu đc đôi chút về di sản văn hóa này rồi

 

[ZynZyn]

Lần trước em được xem ở chùa Nam Đồng nhưng ko đẹp và to như thế này, mà cũng chả hiểu gì, giờ đc cụ giải thích mới vỡ ra đôi chút

 

[hungvit]

vâng cảm các cụ đã xem ảnh. Cái này thì ko Hot đc như các thớt ảnh khác nên ít người thik. Dẫu biết vậy e vẫn đăng để cho nhiều người có cơ hội tiếp cận và hiểu đôi chút về dỉan này.

 

[GiaLinhVP]

hát văn, hầu đồng một loại Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tồn tại khá lâu trong đời Sống tâm linh của người Việt, nhưng nay nó biến tướng và mang màu Sắc kinh doanh nhiều hơn thậm chí mang hơi hướng mê tín dị đoan

 

[N68]

vâng cảm các cụ đã xem ảnh. Cái này thì ko Hot đc như các thớt ảnh khác nên ít người thik. Dẫu biết vậy e vẫn đăng để cho nhiều người có cơ hội tiếp cận và hiểu đôi chút về dỉan này.

Thanks cụ Vịt, ảnh đẹp & phê - chú thích rõ ràng (b)

 

[CD - BENLY]

Cụ Vit chụp đẹp & chú thích rất rõ ràng . ths cụ!

 

[hungvit]

em cảm ơn các cụ đã động viên

 

[satdylan]

Nhà em có nhiều người cũng hay Hầu Đồng lắm

Có ng` 1 năm 2 lần

 

[Bình X-Five]

Bộ ảnh này hay quá Hungvit ơi (b)

#:13 Những nắm tiền lẻ sau khi được Thanh Đồng tung ra, ban phát cho những người xung quanh được coi là tiền lộc và được những người dứng xem xung quanh nhặt lấy cất giữ để lấy may


#:14 Ban lộc


#:15 Điệu múa được lưu truyền qua bao đời


#:16 Nhóm đàn hát (được gọi là "Cung văn") sẽ hát những bài hát tùy theo từng giá, có những lúc hùynh tráng có những lúc vui nhộn.


#:17 Cung Văn và những người xem đồng hòa nhập cũng những điệu múa cuốn hút, chứ không như những gì người ta tưởng tưởng là mê tín dị đoan


#:18 Những bước chân nhẹ nhàng uyển chuyển


#:19 Hầu Giá Chúa Nguyệt Hồ


#:20 Kết thúc 1 giá hầu thì Thanh Đồng hất chiếc khăn đỏ về sau, đây là lúc Các Ông Hoàng, Bà Chúa, Các Chầu, Cô, Cậu thăng thiên không nhập vào Thanh Đồng nữa


#:21 Các công tác chuẩn bị lộc cho mọi người xem đồng.


#:22 Những nắm tiền lẻ sau khi được Thanh Đồng tung ra, ban phát cho những người xung quanh được coi là tiền lộc và được những người dứng xem xung quanh nhặt lấy cất giữ để lấy may vì vậy mọi người rất hào hứng.


#:23 Các cậu bé đến xem cũng thi nhau nhận lộc


#:24 Một người rất vui sướng khi nhận được nhiều lộc

 

[que.mot.cuc]

cảm ơn cụ về bộ ảnh rất đặc sắc

 

[hamcuare!]

ca này nghèo kụ nhỉ,
e có bà bác bên vợ, làm phủ ở Phú Bình, Thái nguyên,
mỗi lần hầu, bà ý toàn quăng tiền bé nhất là 10K thôi ạ,
dân quanh đấy lúc bà ý mới làm phủ ghét lắm,
nhưng bây giờ, quý như bác Hồ rồi, còn đèn nhang, lê la sai vặt ở nhà bà ý suốt.

 

[hungvit]

Chẳng hiểu thế nào em đang ngồi mực nướng ở chợ Đồ Xuân thì ở đây hôm nay có tổ chức Hầu Đồng cô g khai ngay tại chân tượng đài, lại mở thớt ra nghía lại hihi. Nói về tài chính thì e không rành lắm, chỉ biết là múa cỏ đẹp, trang phục và điệu bộ có chuẩn không thôi.
Nước ta ngày càng thoáng cho những hoạt động kiểu này...

 

[27091403]

Em thấy ảnh này mới hay :

 

[euro_561986]

Thanks cụ đã share những kiến thức này.

 

[kenu97]

Bộ ảnh này hay quá Hungvit ơi (b)

Mod này quan liêu vãi, cụ Vít đã bảo xem bài đừng quote ảnh mà lại đi quote 1 đống dài lòng thòng. vote - nhá.


p/s: Tks cụ Vít chia sẻ, e cũng có bộ ảnh như này nhưng mà chưa up vì chưa hiểu nhiều như cụ

 

[hungvit]

Em thấy ảnh này mới hay :

cụ có hay múa thế không

 

[shinsangwoo26]

ảnh đẹp đấy cụ ơi